نگاهی به حوزه نفتی دریای کاسپین
غول نفت قفقاز بر می‌خیزد؟
در ماه های سرد سال نیز مشکل یخ زدگی، تولید از سکوها را با مشکلات زیادی روبرو می نماید. آتش سوزی سال گذشته در سکوی شماره 10 میدان گونشلی نشان داد فقدان یکپارچگی در راهبری عملیات دریایی تا چه حد می تواند تاسیسات فراساحلی و محیط زیست دریایی را در معرض آسیب قرار دهد.
ميزنفت/ در یک دهه گذشته، دریای کاسپین به یکی از منابع مهم نوظهور تولید نفت و گاز طبیعی تبدیل شده است. جمهوری های استقلال یافته شوروی سابق در سال های اخیر تلاش زیادی کرده اند تا خاورمیانه جدیدی در قلب آسیای میانه ایجاد کنند اما همزمان با رشد فعالیت های اکتشاف و تولید، ما شاهد تغییر در شرایط ژیوپلیتیک منطقه بوده ایم.
بهبود فناوری ها نیز به سرعت گرفتن فعالیت ها، کمک شایانی نموده است. با کنار گذاشتن دو کشور روسیه و ایران که تاکنون نتوانسته اند از ذخایر این دریا استفاده کنند، سه کشور دیگر همسایه شامل آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان با دارا بودن سواحل گسترده و سرمایه گذاری هنگفت، تولید نفت و گاز طبیعی را سرعت بخشند.
رهبران این کشورهای در حال توسعه برای تحقق اهداف خویش بر درآمدهای حاصل از فروش ذخایر بی پایان هیدروکربوری اعماق دریای کاسپین، حساب ویژه ای باز نموده اند. هرچند از دیرباز همسایه های این دریا نتوانسته اند بر سر سهم خود از این دریا و ترسیم خطوط مرزی دریایی به توافق برسند. این وضعیت مانعی بزرگ در راه سرمایه گذاری شرکت های خارجی در حوزه کاسپین به شمار می رود.
براساس آخرین اطلاعات ارایه شده، ذخایر نفت آذربایجان ۷ میلیارد بشکه و ذخیره گاز طبیعی این کشور 35 تریلیون فوت مکعب می باشد. قزاقستان نیز که در فهرست 20 کشور دارای بیشترین منابع نفت و گاز طبیعی قرار دارد، 30 میلیارد بشکه نفت و 1.5 تریلیون فوت مکعب ذخیره گاز طبیعی دارد. از سوی دیگر، ترکمنستان به عنوان یکی از کشورهای دارای ذخایر عظیم گاز طبیعی 17.5 تریلیون متر مکعب دارد.
در این شرایط، حضور ده ها شرکت نفتی خارجی در توسعه میادین خشکی و دریایی کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان را می توان نشانه ای از موفقیت رهبران این دولت ها به شمار آورد. با وجودی که بخش اعظم نفت تولید شده در حوزه دریای کاسپین به میادین خشکی اختصاص دارد، اما توسعه میادین فراساحلی به سرعت در حال انجام بوده و سهم ذخایر دریایی با رشد چشمگیری در حال افزایش است. رهبران این سه کشور امیدوارند در دوره عدم اطمینان کنونی، نقش آفرینی خود به عنوان تامین کنندگان جدید بازار را توسعه و گسترش دهند.
برگزاری دو کنگره انجمن مهندسان نفت در ماه های اخیر در مسکو و باکو با حضور صدها نفر از متخصصان و مهندسان صنعت نفت را باید نشانه ای از اهمیت راهبردی ذخایر این دریا دانست. ارایه ده ها سخنرانی و صدها مقاله و پوستر و برپایی نمایشگاه هاي جانبی با موضوعاتی نظیر مشخصات سازندهای منطقه، زیرساخت های توسعه، مفاهيم ایمنی، بهداشت و محیط زیست، مسئولیت اجتماعی و مدیریت داده ها و اطلاعات مهمترین مباحث مطرح شده در این دو کنگره را تشکیل می دهد. در این میان، نکته قابل توجه اینکه چنين رویدادهايي همواره با غیبت ایران و روسیه همراه بوده است.
*آذربایجان بر می خيزد؟
رهبران باکو که در دو دهه گذشته با قراردادهای مشارکت در تولید به جذب پیمانکار توسعه میادین نفت و گاز خویش پرداخته اند، راهبرد متنوع سازی و بیشینه نمودن درآمدها را در دستور کار دارند.
همه ما به ياد داريم كه گشایش خط لوله باکو- تفلیس- جیهان در سال 2006 میلادی، معضل دیرپای چگونگی صادرات نفت آذربایجان به اروپا را برطرف کرد. ساخت این خط لوله را باید به عنوان نشانه ای از پایان یافتن مسایل سیاسی منطقه ای و حل و فصل موانع طبیعی دشوار موجود قلمداد کرد. با آغاز صدور نفت باکو به اروپا، این کشور 9 میلیون نفری در حوزه بین الملل و بویژه منطقه آسیای میانه، تولدی دوباره یافت. این کشور استقلال یافته از شوروی، به سرعت به سوی فرهنگ غربی حرکت نموده و ساخت فیلم "جهان کافی نیست" با حضور جیمز باند در سال 1999 میلادی در آذربايجان، چشم ها را به سوی این کشور معطوف کرد.
میدان گازی شاه دنیز در کنار میدان نفتی و گازی آذری- شیراک- گونشلی که هر دو فراساحلی هستند، کانون هاي تولید و صادرات محصولات هیدروکربوری این کشور محسوب می شوند.
هم اكنون، نفت برداشت شده از میدان شاه دنیز به کشورهای همجوار فاقد ذخایر نفتی صادر می شود. اما نفت تولید شده از میدان آذری- شیراک- گونشلی روانه اروپا می شود. هرچند این دو میدان با مشکلات فنی و زیرساختی به ویژه توفان های دریایی و امواج سهمگین روبرو هستند. در ماه های سرد سال نیز مشکل یخ زدگی، تولید از سکوها را با مشکلات زیادی روبرو می نماید. آتش سوزی سال گذشته در سکوی شماره 10 میدان گونشلی نشان داد فقدان یکپارچگی در راهبری عملیات دریایی تا چه حد می تواند تاسیسات فراساحلی و محیط زیست دریایی را در معرض آسیب قرار دهد.
دولت باکو در نظر دارد تا با بازنگری قوانین و مقررات ایمنی، تولید از سکوهای این کشوررا ایمن تر و کاراتر کند. اما مشکلات فنی، مهمترین مانع در دستیابی به تولید بهینه از سکوهای این کشور بوده است. در بسیاری از سمینارهای بین المللی، ما شاهد ارائه مقالاتی با این موضوع هستیم. افزایش تولید از چاه های بالغ نيز از دیگر اولویت های آذربایجان به حساب می آید.
از سوي ديگر، رهبران صنعت نفت آذربایجان امیدوارند زمان های توقف تولید در سکوهای خود همراه با مقدار گل و ماسه برداشت شده از چاه ها را کاهش دهند. هرچند تا زمان تحقق این اهداف راهی طولانی باقی مانده است.
*قزاقستان؛ تقویت زیرساخت ها شتاب مي گيرد
تولید نفت از سکوهای فراساحلی قزاقستان با دشواری های فنی و آب و هوای سرد شمال کاسپین روبرو است. محیط زیست شکننده کاسپین کار را برای شرکت های حفاری و بهره بردار دشوار نموده است. عمق بالای آب و دمای پایین بخش های شمالی از دیگر چالش های فراروی آلماتی به شمار می رود. چگونگي انتقال نفت تولید شده تا مقاصد صادراتی از دیگر مشکلات موجود به شمار می رود.
در دهه هاي گذشته، نشت نفت آسیب های زیادی به محیط زیست این کشور وارد نموده بود. علاوه بر این موارد، کمبود نیروی متخصص از دیگر موانع کنونی دولتمردان اين كشور به حساب می آید.
از سوی دیگر، وجود گسست سنی میان کارکنان باتجربه بازنشسته و افراد نواستخدام، یک نقطه ضعف بزرگ برای دولت قزاقستان محسوب می شود. در اين ميان، استفاده از فناوری روباتیک در حفاري چاه های ترش افقی، یک دستاورد بزرگ برای این کشور است.
*ترکمنستان؛ تلاش برای یافتن شریک برای تولید گاز
ترکمنستان به عنوان کم جمعیت ترین کشور در میان این سه همسایه دریای کاسپین، با وجود داشتن ذخایر عظیم نفت خام، تمرکز فعالیت های خود را بر حوزه تولید و صادرات گاز طبیعی بنیان نهاده است. با وجود فعالیت تعدادی از شرکت های نفتی صاحب نام در این کشور نظیر انی، دراگون اویل و پتروناس، در سال های اخیر چینی ها در کنار روس ها به سرمایه گذاران اصلی صنعت گاز این کشور تبدیل شده اند. رهبران عشق آباد، خواهان مشارکت طرف های خارجی در بخش توسعه خط لوله های صادرات گاز طبیعی هستند. ترکمن ها با دارا بودن میدان گازی گالینیش به عنوان دومین میدان گازی بزرگ دنیا، تلاش می کنند تا از طریق خط لوله تاپی و با ترانزيت گاز صادراتی از افغانستان و پاکستان، بازار انرژی هند را تسخیر کنند.
ساخت خط لوله رویایی ترنس کاسپین با هدف اتصال شرق به غرب این دریا، از دیگر برنامه های رهبران عشق آباد محسوب می شود. بدين ترتيب، تمدید قرارداد مشارکت در تولید با شرکت انی برای تداوم حضور در این کشور تا سال 2032 میلادی نشان می دهد توسعه اقتصاد این سرزمین با عرضه گاز پیوند خورده است. در عین حال، آنان برنامه های متعددی برای حفظ سقف تولید و نوسازی زیرساخت های تولید خویش در دستور كار دارند.
اکتشاف منابع جدید گاز طبیعی در شمال افغانستان و ایران و در بخش خشکی از دیگر برنامه های ترکمنستان محسوب می شود. هرچند ساختارهای دشوار صخره ای پیش بینی دقیق ذخایر آن مناطق را دشوار نموده است.
اما همه كارشناسان بر اين نكته اتفاق نظر دارند كه در دهه هاي فرارو، ذخاير نفت و گاز طبيعي اين درياي خروشان، معادله هاي انرژي دنيا را تغيير خواهد داد.
منبع: WWW.SPE.ORG
مترجم: محسن داوري
بهبود فناوری ها نیز به سرعت گرفتن فعالیت ها، کمک شایانی نموده است. با کنار گذاشتن دو کشور روسیه و ایران که تاکنون نتوانسته اند از ذخایر این دریا استفاده کنند، سه کشور دیگر همسایه شامل آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان با دارا بودن سواحل گسترده و سرمایه گذاری هنگفت، تولید نفت و گاز طبیعی را سرعت بخشند.
رهبران این کشورهای در حال توسعه برای تحقق اهداف خویش بر درآمدهای حاصل از فروش ذخایر بی پایان هیدروکربوری اعماق دریای کاسپین، حساب ویژه ای باز نموده اند. هرچند از دیرباز همسایه های این دریا نتوانسته اند بر سر سهم خود از این دریا و ترسیم خطوط مرزی دریایی به توافق برسند. این وضعیت مانعی بزرگ در راه سرمایه گذاری شرکت های خارجی در حوزه کاسپین به شمار می رود.
براساس آخرین اطلاعات ارایه شده، ذخایر نفت آذربایجان ۷ میلیارد بشکه و ذخیره گاز طبیعی این کشور 35 تریلیون فوت مکعب می باشد. قزاقستان نیز که در فهرست 20 کشور دارای بیشترین منابع نفت و گاز طبیعی قرار دارد، 30 میلیارد بشکه نفت و 1.5 تریلیون فوت مکعب ذخیره گاز طبیعی دارد. از سوی دیگر، ترکمنستان به عنوان یکی از کشورهای دارای ذخایر عظیم گاز طبیعی 17.5 تریلیون متر مکعب دارد.
در این شرایط، حضور ده ها شرکت نفتی خارجی در توسعه میادین خشکی و دریایی کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان را می توان نشانه ای از موفقیت رهبران این دولت ها به شمار آورد. با وجودی که بخش اعظم نفت تولید شده در حوزه دریای کاسپین به میادین خشکی اختصاص دارد، اما توسعه میادین فراساحلی به سرعت در حال انجام بوده و سهم ذخایر دریایی با رشد چشمگیری در حال افزایش است. رهبران این سه کشور امیدوارند در دوره عدم اطمینان کنونی، نقش آفرینی خود به عنوان تامین کنندگان جدید بازار را توسعه و گسترش دهند.
برگزاری دو کنگره انجمن مهندسان نفت در ماه های اخیر در مسکو و باکو با حضور صدها نفر از متخصصان و مهندسان صنعت نفت را باید نشانه ای از اهمیت راهبردی ذخایر این دریا دانست. ارایه ده ها سخنرانی و صدها مقاله و پوستر و برپایی نمایشگاه هاي جانبی با موضوعاتی نظیر مشخصات سازندهای منطقه، زیرساخت های توسعه، مفاهيم ایمنی، بهداشت و محیط زیست، مسئولیت اجتماعی و مدیریت داده ها و اطلاعات مهمترین مباحث مطرح شده در این دو کنگره را تشکیل می دهد. در این میان، نکته قابل توجه اینکه چنين رویدادهايي همواره با غیبت ایران و روسیه همراه بوده است.
*آذربایجان بر می خيزد؟
رهبران باکو که در دو دهه گذشته با قراردادهای مشارکت در تولید به جذب پیمانکار توسعه میادین نفت و گاز خویش پرداخته اند، راهبرد متنوع سازی و بیشینه نمودن درآمدها را در دستور کار دارند.
همه ما به ياد داريم كه گشایش خط لوله باکو- تفلیس- جیهان در سال 2006 میلادی، معضل دیرپای چگونگی صادرات نفت آذربایجان به اروپا را برطرف کرد. ساخت این خط لوله را باید به عنوان نشانه ای از پایان یافتن مسایل سیاسی منطقه ای و حل و فصل موانع طبیعی دشوار موجود قلمداد کرد. با آغاز صدور نفت باکو به اروپا، این کشور 9 میلیون نفری در حوزه بین الملل و بویژه منطقه آسیای میانه، تولدی دوباره یافت. این کشور استقلال یافته از شوروی، به سرعت به سوی فرهنگ غربی حرکت نموده و ساخت فیلم "جهان کافی نیست" با حضور جیمز باند در سال 1999 میلادی در آذربايجان، چشم ها را به سوی این کشور معطوف کرد.
میدان گازی شاه دنیز در کنار میدان نفتی و گازی آذری- شیراک- گونشلی که هر دو فراساحلی هستند، کانون هاي تولید و صادرات محصولات هیدروکربوری این کشور محسوب می شوند.
هم اكنون، نفت برداشت شده از میدان شاه دنیز به کشورهای همجوار فاقد ذخایر نفتی صادر می شود. اما نفت تولید شده از میدان آذری- شیراک- گونشلی روانه اروپا می شود. هرچند این دو میدان با مشکلات فنی و زیرساختی به ویژه توفان های دریایی و امواج سهمگین روبرو هستند. در ماه های سرد سال نیز مشکل یخ زدگی، تولید از سکوها را با مشکلات زیادی روبرو می نماید. آتش سوزی سال گذشته در سکوی شماره 10 میدان گونشلی نشان داد فقدان یکپارچگی در راهبری عملیات دریایی تا چه حد می تواند تاسیسات فراساحلی و محیط زیست دریایی را در معرض آسیب قرار دهد.
دولت باکو در نظر دارد تا با بازنگری قوانین و مقررات ایمنی، تولید از سکوهای این کشوررا ایمن تر و کاراتر کند. اما مشکلات فنی، مهمترین مانع در دستیابی به تولید بهینه از سکوهای این کشور بوده است. در بسیاری از سمینارهای بین المللی، ما شاهد ارائه مقالاتی با این موضوع هستیم. افزایش تولید از چاه های بالغ نيز از دیگر اولویت های آذربایجان به حساب می آید.
از سوي ديگر، رهبران صنعت نفت آذربایجان امیدوارند زمان های توقف تولید در سکوهای خود همراه با مقدار گل و ماسه برداشت شده از چاه ها را کاهش دهند. هرچند تا زمان تحقق این اهداف راهی طولانی باقی مانده است.
*قزاقستان؛ تقویت زیرساخت ها شتاب مي گيرد
تولید نفت از سکوهای فراساحلی قزاقستان با دشواری های فنی و آب و هوای سرد شمال کاسپین روبرو است. محیط زیست شکننده کاسپین کار را برای شرکت های حفاری و بهره بردار دشوار نموده است. عمق بالای آب و دمای پایین بخش های شمالی از دیگر چالش های فراروی آلماتی به شمار می رود. چگونگي انتقال نفت تولید شده تا مقاصد صادراتی از دیگر مشکلات موجود به شمار می رود.
در دهه هاي گذشته، نشت نفت آسیب های زیادی به محیط زیست این کشور وارد نموده بود. علاوه بر این موارد، کمبود نیروی متخصص از دیگر موانع کنونی دولتمردان اين كشور به حساب می آید.
از سوی دیگر، وجود گسست سنی میان کارکنان باتجربه بازنشسته و افراد نواستخدام، یک نقطه ضعف بزرگ برای دولت قزاقستان محسوب می شود. در اين ميان، استفاده از فناوری روباتیک در حفاري چاه های ترش افقی، یک دستاورد بزرگ برای این کشور است.
*ترکمنستان؛ تلاش برای یافتن شریک برای تولید گاز
ترکمنستان به عنوان کم جمعیت ترین کشور در میان این سه همسایه دریای کاسپین، با وجود داشتن ذخایر عظیم نفت خام، تمرکز فعالیت های خود را بر حوزه تولید و صادرات گاز طبیعی بنیان نهاده است. با وجود فعالیت تعدادی از شرکت های نفتی صاحب نام در این کشور نظیر انی، دراگون اویل و پتروناس، در سال های اخیر چینی ها در کنار روس ها به سرمایه گذاران اصلی صنعت گاز این کشور تبدیل شده اند. رهبران عشق آباد، خواهان مشارکت طرف های خارجی در بخش توسعه خط لوله های صادرات گاز طبیعی هستند. ترکمن ها با دارا بودن میدان گازی گالینیش به عنوان دومین میدان گازی بزرگ دنیا، تلاش می کنند تا از طریق خط لوله تاپی و با ترانزيت گاز صادراتی از افغانستان و پاکستان، بازار انرژی هند را تسخیر کنند.
ساخت خط لوله رویایی ترنس کاسپین با هدف اتصال شرق به غرب این دریا، از دیگر برنامه های رهبران عشق آباد محسوب می شود. بدين ترتيب، تمدید قرارداد مشارکت در تولید با شرکت انی برای تداوم حضور در این کشور تا سال 2032 میلادی نشان می دهد توسعه اقتصاد این سرزمین با عرضه گاز پیوند خورده است. در عین حال، آنان برنامه های متعددی برای حفظ سقف تولید و نوسازی زیرساخت های تولید خویش در دستور كار دارند.
اکتشاف منابع جدید گاز طبیعی در شمال افغانستان و ایران و در بخش خشکی از دیگر برنامه های ترکمنستان محسوب می شود. هرچند ساختارهای دشوار صخره ای پیش بینی دقیق ذخایر آن مناطق را دشوار نموده است.
اما همه كارشناسان بر اين نكته اتفاق نظر دارند كه در دهه هاي فرارو، ذخاير نفت و گاز طبيعي اين درياي خروشان، معادله هاي انرژي دنيا را تغيير خواهد داد.
منبع: WWW.SPE.ORG
مترجم: محسن داوري
چهارشنبه ۱۵ دی ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۳۶
کد مطلب: 16221