بازنشسته‌ها باشند برای مشاوره

به گزارش ميزنفت ، زنگنه در آخرین روز‎های عمر دولت دهم، پیش از اینکه وزیر شود، گفته بود: «گروهبان‎ها باید بروند تا ژنرال‎ها سرکار بیایند و کار در صنعت نفت را یاد بگیرند.» پس از آن بود که اصطلاح «ژنرال» و «گروهبان» به ادبیات مدیران راه یافت. اکنون هم که وزارت نفت دولت یازدهم آخرین ماه‌های عمر خود را سپری می‌کند، جابه‌جایی و تغییر پرشمار مدیران به واسطه سررسید موعد بازنشستگی، درخواست بازنشستگی پیش از موعد، استعفا یا برکناری را می‌توان به خداحافظی ژنرال‌ها تعبیر کرد.

متأسفانه در طول سال‌های گذشته، بدنه نیروی انسانی وزارت نفت و شرکت‌های تابعه آن، تضعیف شده است و به علت‌های گوناگونی که ریشه در رویکردهای مدیریتی در حوزه منابع انسانی این مجموعه معظم دارد، عموم کارکنان دچار یأس، سرخوردگی و کاهش انگیزه شده‌اند و در این شرایط، خروج مدیران باتجربه از صنعت نفت، این بی‌انگیزگی در میان کارکنان را بیش از پیش تقویت می‌کند.

علی ایحال، به‌طور معمول در ماه‌های پایانی عمر چهار ساله دولت‌ها، در برخی دستگاه‌های دولتی، تغییرها و انتصاب‌های خاصی به‌ویژه در لایه‌های میانی انجام می‌شود، برخی مدیران کنار گذاشته می‌شوند و برخی دیگر در آرایش شطرنج اجرایی قرار می‌گیرند تا شاید پس از یوم‌الفصل دولت، بعضی از صندلی‌ها در واحدهای کلیدی همچون حراست، امور فنی، امور توسعه، امور مالی و مدیریت عامل شرکت‌های پیمانکاری نفتی، همچنان برقرار بمانند تا منافع برخی گروه‌ها را تأمین کنند. هرچند در ماه‌های پایانی عمر دولت‌ها که تنور انتخابات داغ می‌شود، کمتر مدیر هوشمندی، حاضر است مسئولیتی قبول کند.

در این میان، برخی تغییرها و انتصاب‌ها، بدون توجه به کمبود نیروی انسانی متخصص و مدیر، موجب بروز مشکلاتی در شرکت‌های نفتی شده است . حتی برخی پست‌های مدیریتی به‌صورت یک شبه ایجاد شده‌اند. عدم تربیت مدیران راهبردی با توانایی پیشبرد مسائل کلان و قرار گرفتن مهندسانی کم تجربه در امور مدیریتی، موجب شده است تا بهره‌وری نیروی انسانی در شرکت‌ها تا حدودی کاهش پیدا کند. در عین حال، علت عدم تغییر برخی از مدیران و مسئولان ناکارآمد در برخی مناصب شرکت‌های نفتی، قحط‌الرجال نیروهای خبره رسمی در صنعت نفت بیان می‌شود، در حالی که نیروهای قابلی در میان کارکنان قراردادی وجود دارد و از آنان در مسئولیت‌های کلیدی بهره‌برداری نمی‌شود.

یکی از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایران که در طول ماه‌های گذشته شاهد تغییرهای مدیریتی زیادی بوده است، شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) است که به‌عنوان کارفرمای دسته دوم از سوی شرکت ملی نفت ایران، وظیفه نظارت بر اجرای پروژه‌ها و عقد قرارداد با شرکت‌های توسعه دهنده را بر عهده دارد؛ به زبان دیگر، این شرکت به نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران، وظیفه نظارت بر اجرای همه طرح‌های مهندسی و توسعه در چارچوب فعالیت‌های طراحی، مهندسی، ساخت و اجرا در بخش نفت و گاز خشکی و دریا را بر عهده دارد. همچنین منطقه راهبردی غرب کارون شامل دشت آزادگان از منطقه چذابه تا شلمچه نیز بخش بزرگی از قلمرو کاری این شرکت را شامل می‌شود.

ایجاد ساختار کارفرمایی - پیمانکاری پیچیده و غیر‌بهره‌ور، نتیجه و خروجی شرکت‌هایی است که در اصلاح ساختار نفت در سال 1378 متولد شدند.  اگرچه وجود شرکت‌های توسعه‌ای همچون متن، در ساختار شرکت ملی نفت ایران ضروری نبوده است و بعضا از آن به‌عنوان شرکتی غیرضرور یاد کرده‌اند، اما هم‌اکنون مسئولیت اجرای طرح‌های توسعه میدان‌های نفتی فوق عظیم یادآوران، آزادگان جنوبی، آزادگان شمالی، یاران، آذر و... و همچنین طرح ساخت تلمبه‌خانه غرب کارون، به‌عنوان گروهی از مهم‌ترین پرو‌ژه‌های ملی صنعت نفت را شرکت متن بر عهده دارد.

با توجه به اینکه این پروژه‌ها از جمله مهم‌ترین پروژه‌های ملی کشور به شمار می‌روند، شرکت ملی نفت ایران همواره بیشترین حمایت را از این پروژه‌ها داشته، به طوری که، در طول سال‌های گذشته، این پروژه‌ها در قیاس با پروژه‌های دیگر وزارت نفت، با مشکلات مالی کمتری روبه‌رو بوده‌اند، زیرا بهره‌برداری از طرح‌های این منطقه، نقش بسیار چشمگیر و پراهمیتی در ایجاد ظرفیت مازاد تولید نفت دارد و راهبران صنعت نفت، برای افزایش تولید، روی پروژه‌های این شرکت حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند.

در این میان، طرح‌های توسعه‌ای میدان‌های نفتی یادآوران، یاران شمالی و آزادگان شمالی، اواخر آبان‌ماه امسال با حضور رئیس‌جمهوری به‌طور رسمی افتتاح شد که حاشیه‌های جالب توجهی هم به همراه داشت و ضعف تیم اطلاع‌رسانی دولت در حوزه نفت هم مشهود شد. اتفاقا پس از افتتاح رسمی و همزمان این سه میدان که به نوعی یک فرصت رسانه‌ای بود که به راحتی از دست رفت، تغییر مدیران در شرکت مهندسی و توسعه نفت سرعت گرفت.

در همین راستا، در پاییز امسال، مجری طرح منصوری، رئیس بازرسی و حفاظت فنی، مجری طرح آزادگان شمالی، رئیس حراست، مدیر منابع انسانی و اخیرا هم رئیس روابط عمومی شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) تغییر کردند. پیش از آن نیز، معاونت امور توسعه در شرکت متن ایجاد شد و تورج دهقانی به‌عنوان معاون آن منصوب و با حفظ سمت سرپرستی طرح توسعه آزادگان جنوبی هم به وی سپرده شد. وی همچنین به عنوان معتمد معاونت امور توسعه شرکت ملی نفت ایران، مأموریت‌های مهم و غیررسمی دیگری را نیز بر عهده دارد.

از سوی دیگر، از بین حدود 15 مورد تفاهم‌نامه‌ای (MOU) که شركت ملي نفت ايران در طول ماه‌های گذشته تا كنون با شركت‌ها و كنسرسيوم‌هاي ايراني و خارجي امضا كرده است، بیشترشان در حوزه عملکردی شرکت متن قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود از میان این تفاهم‌نامه‌ها كه یک يا 2 مورد آن HOA بوده است، تا پيش از پايان امسال، حداقل یک مورد در چارچوب مدل قراردادهای جدید نفتی امضا شود، از این رو، با توجه به اهمیت پروژه‌های ملی متن و قراردادهایی که در آتیه امضا می‌شود، انتظار است که تغییر مدیران در شرکتی همچون متن که پروژه‌های ملی مهم و پرشماری را مدیریت می‌کند، با حساسیت بیشتری انجام شود.

نورالدین شهنازی‌زاده؛ مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن)؛ مدیری با سابقه فعالیت در بخش پایین دستی صنعت نفت است که اواسط مردادماه امسال با حکم علی کاردر؛ مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، به مدیرعاملی متن؛ این شرکت فعال در بخش بالادستی صنعت نفت منصوب شد، اما فراتر از انتظارها ظاهر شد و بدنه کارشناسی و فنی شرکت توسعه‌ای متن را با خود همراه و رضایت مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران را از عملکرد خود به دست آورد.

کاردر به شهنازی‌زاده مأموریت داد که در تکمیل طرح‌های نیمه تمام در حوزه میدان‌های نفتی غرب کارون اهتمام ویژه داشته باشد و به مسائل اصلی قراردادی با پیمانکاران رسیدگی و قرارداد فازهای آتی طرح‌های توسعه‌ای متن را به‌ویژه در غرب کارون تعیین تکلیف کند. در عین حال، او مأمور شد تا قراردادهای جدید بالادستی در چارچوب برنامه‌های مصوب دولت را در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و حداکثرسازی سهم شرکت‌های ایرانی در انجام فعالیت‌های بالادستی، پیاده و اجرایی کند.

از سوی دیگر، تقویت نیروی انسانی توانمند و با صلاحیت حرفه‌ای به‌ویژه متخصصان جوان و بکارگیری آنها در سطوح مختلف فعالیت‌های سازمانی و تلاش در راستای تقویت همبستگی و ایجاد اعتماد میان کارکنان و سایر ذی‌نفعان داخلی و خارجی و ارتقای اخلاق حرفه ای و سلامت اداری در محیط کار، نیز از دیگر مأموریت‌های مهمی بوده که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به شهنازی‌زاده سپرده است.

بر همین اساس، به نظر می‌رسد این تغییر و تحولات در شرکت متن، افزون‌بر مهره‌چینی در ما‌ه‌های پایانی عمر وزارت نفت دولت یازدهم، در راستای شرایط جدید صنعت نفت و مأموریت‌های محول شده به مدیرعامل بوده باشد، با این حال، چه خوب است از مدیران یا به قول معروف «ژنرال»‌های توانمند و باتجربه‌ای که از شرکت متن بازنشسته شده و کنار رفته‌اند، به‌عنوان مشاور در کنار مدیران جوان و کم‌تجربه‌ای که در این شرکت منصوب شده‌اند، استفاده شود، کما اینکه در صنعت نفت سابقه داشته، که از دانش و تجربه افراد توانمند و کاردانی که از سیستم جدا شده‌اند، به‌عنوان مشاوران خبره در کنار مدیران شرکت‌ها بهره گرفته شود و این موضوع در دنیا هم امری رایج است.

اخیرا هم مدیران توانمند و خوش سابقه‌ای در شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) به واسطه سررسید موعد بازنشستگی‌شان، از صنعت نفت کنار گذاشته شدند، در حالی که این امکان وجود داشت تا از دانش و تجربه این افراد که به نوعی تاریخ شفاهی و زنده پروژه‌های تحت مدیریت‌شان بودند، به خوبی بهره گرفته شود.

البته باید توجه داشت که استفاده از مشاوران، یک شمشیر دو لبه است، زیرا حضور بعضی از مدیران و مشاوران کم‌تجربه‌ای که با دیدگاه‌های بیگانه با مبحث توسعه، فرمان برخی از امور را در دست گرفته‌اند، برای آتیه قراردادهایی که در این مجموعه منعقد می‌شود، تأمل‌برانگیز و نگران‌کننده است و در عین حال  موضوع بکارگیری مشاوران باتجربه را هم دستخوش شائبه می‌کند.

طولانی شدن پروژه‌ها، تأخیر در توسعه و برداشت از میدان‌های مشترک، وجود برخی مفاسد، عدم برداشت صیانتی از میدان، نارضایتی کارفرما، پیمانکار و بهره‌بردار، از عوارض ساختار کارفرمایی - پیمانکاری موجود در صنعت نفت است که این مشکلات، با بکارگیری مدیران کم‌تجربه در بدنه بعضی از شرکت‌ها، تشدید شده است. با این حال، حضور مشاوران باتجربه و کارآمد در کنار مدیران کنونی شرکت‌های نفتی، تا حدودی می‌تواند به برطرف کردن مشکلاتی که در ساختار پیچیده کارفرمایی – پیمانکاری شرکت‌های نفتی پیدا شده است، کمک کند و مأموریت‌های محوله شرکت ملی نفت ایران به شرکت متن را محقق کند.