یارانه گازی ایران به ترکیه؛ 21 سنت در هر متر معکب

محمد رحیمی/ بزرگترین قرارداد سرمایه‌گذاری خارجی پس از برجام در روز 12 خرداد 95 در تهران، بین وزارت نیرو و شرکت ترکیه‌ای یونیت اینترنشنال ترکیه امضا شد که در آن قرار است 6000 مگاوات نیروگاه سیکل ترکیبی به ارزش 4.2 میلیارد دلار در هفت نقطه کشور احداث شود. مجوز صادرات برق یکی از امتیازهای ویژه‌ای است که وزارت نیرو در این قرارداد به شرکت ترک داده، این در حالی است که این وزارت‌خانه علی‌رغم تمایل و تلاش وزارت نفت و شرکت‌های داخلی، تاکنون امکان صادرات برق را برای آن‌ها فراهم نکرده است. طبق گفته هوشنگ فلاحتیان، معاون برق و انرژی وزیر نیرو برنامه‌ریزی شده است که صادرات فعلی برق ایران به ترکیه از 350 مگاوات فعلی به 1200 مگاوات تا 1.5 سال آینده و به 3000 مگاوات پس از آن برسد (1).

تبدیل گاز به برق و صادرات برق یکی از روش‌های صادرات گاز است که در ادبیات اقتصاد انرژی روش GTW (Gas to Wire) نامیده می‌شود. در واقع وزارت نیرو با اعطای مجوز صادرات برق به این شرکت ترک، مجوز صادرات گاز به ترکیه را برای این شرکت صادر کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در این طرح روزانه 22 میلیون متر مکعب گاز به این شرکت ترک تحویل داده و به برق تبدیل می‌شود که بخشی از آن برای مصارف داخلی است و بخشی دیگر از آن صادر می‌شود.

برای بررسی دقیق‌تر موضوع ضروری است مشخص شود قیمت‌های مختلف برق صادراتی، معادل چه قمیت گاز صادراتی است. قیمت برق صادراتی از دو بخش تشکیل شده است:

الف) هزینه تبدیل انرژی از گاز به برق که به واسطه‌ی احداث و بهره‌برداری از نیروگاه به وجود می‌آید.
ب) هزینه سوخت که ناشی از تأمین گاز نیروگاه است.

در این صورت اگر هزینه‌ی تبدیل گاز به برق را از قیمت برق صادراتی کم کنیم، می‌توان معادل قیمت گاز برای برق صادراتی را بدست آورد. برای محاسبه‌ی هزینه تبدیل انرژی فرض می‌شود که برای ساخت یک نیروگاه سیکل ترکیبی 500 مگاواتی با بازده حداقل 58%، 350 میلیون دلار هزینه شود (بر اساس اظهارات شرکت یونیت اینترنشنال ترکیه).

هزینه تبدیل انرژی باید به نحوی تعیین شود که احداث و بهره‌برداری از نیروگاه اقتصادی باشد، به این منظور نرخ بازگشت داخلی سرمایه برای احداث نیروگاه 15% دلاری در نظر گرفته می‌شود که نرخ جذابی برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود. در این شرایط با فرض قیمت‌های مختلف برق صادراتی، می‌توان قیمت‌های معادل گاز را استخراج کرد که در نمودار زیر نشان داده شده است.



به عنوان نمونه در صورتی که شرکت ترکیه‌ای یونیت اینترنشنال برق را به قیمت 7 سنت به ازای هر کیلووات ساعت در ترکیه به فروش برساند، معادل این است که گاز را با قیمت 29 سنت به ترکیه صادر کرده است.

تفاوت این قیمت و قیمت گاز تحویلی به شرکت ترکیه‌ای برای صادرات برق در قرارداد وزارت نیرو اهمیت ویژه‌ای دارد. علی رغم مطالبه فعالان صنعت برق و افکار عمومی کشور تاکنون این وزارت‌خانه حاضر نشده است جزئیات قرارداد مذکور به ویژه قیمت گاز تحویلی به شرکت ترک را شفاف کند. در صورتی که این گاز با قیمت فعلی گاز تحویلی به نیروگاه‌های کشور (2 سنت به ازای هر متر مکعب) یا قیمت خوراک پتروشیمی‌ها (8.5 سنت به ازای هر مترمکعب) به این شرکت ترک داده شود رانت بسیار بزرگی به شمار می‌رود. اختصاص چنین رانتی از محل منابع خدادای گاز کشور به شرکت‌های داخلی محل اشکال است چه برسد به شرکت‌های خارجی.
 


صادرات فعلی گاز ایران به ترکیه که 25 میلیون متر مکعب در روز است، اهمیت این قرارداد را دوچندان می‌کند. زیرا ترکیه به دنبال کاهش قیمت گاز وارداتی خود از ایران بوده اما تاکنون در این زمینه موفق نشده است.

این در صورتی است که اگر وزارت نیرو مجوز صادرات برق با گاز یارانه‌ای را در اختیار این شرکت ترک قرار داده باشد، عملا ترکیه توانسته است مقدار قابل توجهی گاز بسیار ارزان از ایران وارد کند. از آن‌جا که اولویت اصلی مسئولین وزارت نیرو به ویژه در ماه‌های پایانی مسئولیت خود افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور است و این وزارت‌خانه عملا هزینه‌ای بابت گاز تحویلی نمی‌پردازد، اعطای چنین رانت‌هایی از این وزارت‌خانه دور از انتظار نیست. در این شرایط ضروری است وزارت نفت با درک اهمیت موضوع، پیگیری این قرارداد را در دستور کار قرار دهد و در صورت لزوم جلوی ارزان‌فروشی منابع خدادای کشور را سد کند.
 
1) http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-companies-to-build-power-plants-in-iran-for-3-billion-.aspx?pageID=238&nID=99879&NewsCatID=348
 
 

يکشنبه ۱۳ تير ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۲۹