تلاش 3 ابرقدرت در قفقاز
بازی بزرگ جدید برای نفت و گاز خزر
گروه های تندروی فعال در آسیای میانه را باید تهدیدی برای چینی ها به شمار آورد. این گروه ها عامل اصلی ناآرامی های استان ژین چیانگ چین هستند. چینی ها در حال توسعه زیرساخت های فعالیت اقتصادی در آسیای میانه هستند.
در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، عصر جنگ سرد با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پایان یافت و ظهور جمهوری های جدید را باید مهمترین دستاورد آن رویداد تاریخی به شمار آورد. این کشورها منابع عظیم هیدروکربوری و معدنی در اختیار دارند. اما از دیرباز مهمترین مانع فراروی آنان، عدم دسترسی به آب های آزاد بوده است.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جهان به سوی نظام تک قطبی حرکت کرد و ایالت متحده خود را به عنوان ابرقدرت دنیا معرفی کرد. پس از استقلال این کشورهای جدید، دولت های مختلف به ویژه آمریکا، روسیه و چین تلاش کردند تا در سایه فقدان یک قدرت منطقه ای، جایگاه خود را در اوراسیا و حوزه دریای کاسپین مستحکم کنند.
آسیای میانه کانون فرهنگ ها و تمدن های مختلف است. ادیان و تمدن های بسیاری از این ناحیه به دنیا معرفی شده است. و در قرن های گذشته، منطقه آسیای میانه از اهمیت چشمگیر ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک برخوردار بوده است و اصطلاح بازی بزرگ جدید از دهه ۱۹۹۰ میلادی، برای نشان دادن اهمیت این ناحیه رایج شده است.
براساس مفاهیم ژئواستراتژیک، منابع هیدروکربوری چشمگیر در بستر و حوزه دریای سرد کاسپین وجود دارد. موضوع دوم نیز به چگونگی ترانزیت منابع این منطقه از طریق خطوط لوله مربوط می شود. با توجه به اینکه هیچ یک از جمهوری های استقلال یافته به آب های آزاد دسترسی ندارند، بدین ترتیب کنترل خطوط لوله صادراتی از اهمیت بالایی برخوردار است. در دهه ۱۹۷۰ میلادی برداشت نفت در باکو آغاز شد. نفت تولیدی با ترانزیت از طریق شبکه خط لوله به شوروی منتقل می شد رهبران کرملین سال های متمادی با غارت ذخایر جمهوری های تحت سلطه، آنان را در شرایط دشوار اقتصادی محصور نموده بودند.
با سرازیر شدن نفت تولیدی به شوروی، رهبران مسکو تمایلی به ایجاد مسیرهای دیگر ترانزیت نفت نداشته اند. همچنین رهبران روسیه برای تداوم نفوذ سیاسی خود تلاش می کنند تا بازارهای اروپایی را به خود وابسته کنند. در جنوب کاسپین نیز، ایرانی ها به عنوان یکی از متحدهای راهبردی روس ها قرار دارند که ارزان ترین راه دستیابی جمهوری های آسیای میانه به آب های آزاد محسوب می شوند.
از سوی دیگر، آمریکایی ها براساس راهبردهای انرژی خود ذخایر کاسپین به ویژه نفت قزاقستان و ترکمنستان را به عنوان منابع جایگزین برای نفت آلاسکا می دانند. شرکت های مختلف آمریکایی نظیر شورون با نقش آفرینی کاندولیزا رایس، در سال های اخیر در حال ایجاد خطوط لوله صادراتی در آسیای میانه هستند.
آمریکایی ها در دو دهه گذشته با سرمایه گذاری گسترده به دنبال توسعه خط لوله هایی هستند که با دور زدن روسیه و ایران، راه صادرات نفت و گاز دولت های ارواسیا به بازارهای اروپایی و آسیایی را هموار نماید. علاوه بر مسایل ژیوپلیتیک، رهبران واشنگتن خواهان تشکیل دولت هایی باثبات و دموکرات در آسیای میانه هستند.
آمریکایی ها به دنبال برقراری ثبات در افغانستان و قفقاز هستند و دلیل اصلی حضور گسترده نظامی ارتشاین کشور در پایگاه ماناس در نزدیکی بیشکک، زیر نظر گرفتن اتفاقات این منطقه است. دولت آمریکا با سرمایه گذاری گسترده اقتصادی، خواهان کاهش کنترل روس ها در سراسر این منطقه پهناور و راهبردی هستند.
با رشد مصرف سوخت های فسیلی به ویژه پس از بحران نفت در دهه ۱۹۷۰ میلادی، آمریکایی ها خواهان ایجاد شکل گیری هاب های جدید انرژی به عنوان جایگزین کارتل اوپک هستند و همه این عوامل را باید انگیزه های شکل گیری بازی بزرگ جدید دانست.
بازیگر مهم دیگر این بازی بزرگ جدید، چینی ها هستند که در همسایگی آسیای میانه قرار گرفته اند. اکثر جوامع اقلیت چینی، دارای نژادهای آسیای میانه و قفقاز هستند. فراموش نکنید که چینی ها به شدت از حضور آمریکایی ها در آسیای میانه بیمناکند. به هر حال، تغییر در توازن راهبردی منطقه آغاز گردیده و چینی ها معتقدند حضور ایالات متحده در حوزه کاسپین، زنگ خطری برای امنیت آنان است.
از سوی دیگر، گروه های تندروی فعال در آسیای میانه را باید تهدیدی برای چینی ها به شمار آورد. این گروه ها عامل اصلی ناآرامی های استان ژین چیانگ چین هستند. چینی ها در حال توسعه زیرساخت های فعالیت اقتصادی در آسیای میانه هستند. در شرایط کنونی، منابع انرژی کشورهای حوزه کاسپین از اهمیت حیاتی برای دولت چین برخوردار است. چینی ها به سرعت در حال ساخت شبکه بزرگراه ها و راه آهن در کشور پهناورشان هستند. احیای جاده ابریشم برای اتصال چین به خاورمیانه، شمال آفریقا و اروپا نیز در دستور کار پکن قرار دارد. از سوی دیگر، دولت های آسیای میانه با استقبال از سرمایه گذاری چینی ها معتقدند حضور سرمایه گذاران این کشور به بهبود رفاه کشورهای آنان می انجامد. هم اینک حجم تجارت سالانه چین و جمهوری های استقلال یافته از مرز ۴۰ میلیارد دلار فراتر رفته است.
در مجموع، منابع انرژی منطقه آسیای میانه از اهمیت زیادی برای بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای برخوردار است. روابط شکننده آنان نیز به بالا گرفتن رقابت های آشکار و پنهان دولت های این منطقه، دامن زده است. دنیای صنعتی امروز به شدت به منابع انرژی نیازمند است و همه بازیگران به دنبال سلطه بر منابع انرژی ارزشمند آن هستند.
اینک مثلث راهبردی شکل گرفته میان روسیه، آمریکا و چین برای تصاحب ذخایر هیدروکربوری کاسپین شکل گرفته و بر منابع عظیم این منطقه، سایه افکنده است. بدین ترتیب، سناریوهای سیاسی آینده تعیین خواهد کرد که برنده این بازی بزرگ، کدام دولت خواهد بود.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جهان به سوی نظام تک قطبی حرکت کرد و ایالت متحده خود را به عنوان ابرقدرت دنیا معرفی کرد. پس از استقلال این کشورهای جدید، دولت های مختلف به ویژه آمریکا، روسیه و چین تلاش کردند تا در سایه فقدان یک قدرت منطقه ای، جایگاه خود را در اوراسیا و حوزه دریای کاسپین مستحکم کنند.
آسیای میانه کانون فرهنگ ها و تمدن های مختلف است. ادیان و تمدن های بسیاری از این ناحیه به دنیا معرفی شده است. و در قرن های گذشته، منطقه آسیای میانه از اهمیت چشمگیر ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک برخوردار بوده است و اصطلاح بازی بزرگ جدید از دهه ۱۹۹۰ میلادی، برای نشان دادن اهمیت این ناحیه رایج شده است.
براساس مفاهیم ژئواستراتژیک، منابع هیدروکربوری چشمگیر در بستر و حوزه دریای سرد کاسپین وجود دارد. موضوع دوم نیز به چگونگی ترانزیت منابع این منطقه از طریق خطوط لوله مربوط می شود. با توجه به اینکه هیچ یک از جمهوری های استقلال یافته به آب های آزاد دسترسی ندارند، بدین ترتیب کنترل خطوط لوله صادراتی از اهمیت بالایی برخوردار است. در دهه ۱۹۷۰ میلادی برداشت نفت در باکو آغاز شد. نفت تولیدی با ترانزیت از طریق شبکه خط لوله به شوروی منتقل می شد رهبران کرملین سال های متمادی با غارت ذخایر جمهوری های تحت سلطه، آنان را در شرایط دشوار اقتصادی محصور نموده بودند.
با سرازیر شدن نفت تولیدی به شوروی، رهبران مسکو تمایلی به ایجاد مسیرهای دیگر ترانزیت نفت نداشته اند. همچنین رهبران روسیه برای تداوم نفوذ سیاسی خود تلاش می کنند تا بازارهای اروپایی را به خود وابسته کنند. در جنوب کاسپین نیز، ایرانی ها به عنوان یکی از متحدهای راهبردی روس ها قرار دارند که ارزان ترین راه دستیابی جمهوری های آسیای میانه به آب های آزاد محسوب می شوند.
از سوی دیگر، آمریکایی ها براساس راهبردهای انرژی خود ذخایر کاسپین به ویژه نفت قزاقستان و ترکمنستان را به عنوان منابع جایگزین برای نفت آلاسکا می دانند. شرکت های مختلف آمریکایی نظیر شورون با نقش آفرینی کاندولیزا رایس، در سال های اخیر در حال ایجاد خطوط لوله صادراتی در آسیای میانه هستند.
آمریکایی ها در دو دهه گذشته با سرمایه گذاری گسترده به دنبال توسعه خط لوله هایی هستند که با دور زدن روسیه و ایران، راه صادرات نفت و گاز دولت های ارواسیا به بازارهای اروپایی و آسیایی را هموار نماید. علاوه بر مسایل ژیوپلیتیک، رهبران واشنگتن خواهان تشکیل دولت هایی باثبات و دموکرات در آسیای میانه هستند.
آمریکایی ها به دنبال برقراری ثبات در افغانستان و قفقاز هستند و دلیل اصلی حضور گسترده نظامی ارتشاین کشور در پایگاه ماناس در نزدیکی بیشکک، زیر نظر گرفتن اتفاقات این منطقه است. دولت آمریکا با سرمایه گذاری گسترده اقتصادی، خواهان کاهش کنترل روس ها در سراسر این منطقه پهناور و راهبردی هستند.
با رشد مصرف سوخت های فسیلی به ویژه پس از بحران نفت در دهه ۱۹۷۰ میلادی، آمریکایی ها خواهان ایجاد شکل گیری هاب های جدید انرژی به عنوان جایگزین کارتل اوپک هستند و همه این عوامل را باید انگیزه های شکل گیری بازی بزرگ جدید دانست.
بازیگر مهم دیگر این بازی بزرگ جدید، چینی ها هستند که در همسایگی آسیای میانه قرار گرفته اند. اکثر جوامع اقلیت چینی، دارای نژادهای آسیای میانه و قفقاز هستند. فراموش نکنید که چینی ها به شدت از حضور آمریکایی ها در آسیای میانه بیمناکند. به هر حال، تغییر در توازن راهبردی منطقه آغاز گردیده و چینی ها معتقدند حضور ایالات متحده در حوزه کاسپین، زنگ خطری برای امنیت آنان است.
از سوی دیگر، گروه های تندروی فعال در آسیای میانه را باید تهدیدی برای چینی ها به شمار آورد. این گروه ها عامل اصلی ناآرامی های استان ژین چیانگ چین هستند. چینی ها در حال توسعه زیرساخت های فعالیت اقتصادی در آسیای میانه هستند. در شرایط کنونی، منابع انرژی کشورهای حوزه کاسپین از اهمیت حیاتی برای دولت چین برخوردار است. چینی ها به سرعت در حال ساخت شبکه بزرگراه ها و راه آهن در کشور پهناورشان هستند. احیای جاده ابریشم برای اتصال چین به خاورمیانه، شمال آفریقا و اروپا نیز در دستور کار پکن قرار دارد. از سوی دیگر، دولت های آسیای میانه با استقبال از سرمایه گذاری چینی ها معتقدند حضور سرمایه گذاران این کشور به بهبود رفاه کشورهای آنان می انجامد. هم اینک حجم تجارت سالانه چین و جمهوری های استقلال یافته از مرز ۴۰ میلیارد دلار فراتر رفته است.
در مجموع، منابع انرژی منطقه آسیای میانه از اهمیت زیادی برای بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای برخوردار است. روابط شکننده آنان نیز به بالا گرفتن رقابت های آشکار و پنهان دولت های این منطقه، دامن زده است. دنیای صنعتی امروز به شدت به منابع انرژی نیازمند است و همه بازیگران به دنبال سلطه بر منابع انرژی ارزشمند آن هستند.
اینک مثلث راهبردی شکل گرفته میان روسیه، آمریکا و چین برای تصاحب ذخایر هیدروکربوری کاسپین شکل گرفته و بر منابع عظیم این منطقه، سایه افکنده است. بدین ترتیب، سناریوهای سیاسی آینده تعیین خواهد کرد که برنده این بازی بزرگ، کدام دولت خواهد بود.
شنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۵۳
کد مطلب: 15103