انرژی٬ میانبر دسترسی به پکن

ميزنفت/ در سال های اخیر روس ها با درک مخاطرات تداوم وابستگی به صدور گاز طبیعی به بازار اروپا، به دنبال متنوع کردن سبد صادراتی خود هستند و با برطرف شدن موانع دستیابی به قیمت مورد توافق، می توانند به تداوم صدور گاز طبیعی به بازار بزرگ چین امیدوار شوند. روس ها هم اینک 21 درصد ذخایر گازی دنیا را در اختیار دارند و 19 درصد گاز تولید شده در دنیا را به خود اختصاص داده اند. همچنین یک پنجم گاز صادر شده دنیا به این کشور تعلق دارد. هرچند بر اساس آمار شرکت بریتیش پترولیوم، مجموع ذخایر این کشور 32.9 تریلیون متر مکعب است.

در مقابل چینی ها در نظر دارند تا سال 2030 میلادی، تقاضای گاز خود را سه برابر کنند. و روس ها امیدوارند از این فرصت حداکثر استفاده را ببرند. در افق 2030 میلادی نیز، روسیه امیدوار است 20 درصد صادرات گاز طبیعی خود را در منطقه شرق آسیا به فروش برساند.

اما تحقق آرزوهای روس ها در گروی بهره برداری بدون تاخیر از میدان گازی عظیم سیبری شرقی است. و اجرای سرمایه گذاری هنگفت مورد نیاز منوط به اطمینان از وجود بازارهای پایدار مصرف گاز طبیعی خواهد بود. ولی فراموش نکنید که رهبران روسیه از وابسته شدن همه جانبه به چینی  ها بیمناکند و به دنبال توسعه حضور خود در بازارهای شرق دور نظیر کره جنوبی و ژاپن هستند.

فراموش نکنید فشار سیاسی قابل توجهی بر روی گازپروم برای تقویت حضور خود در شرق دور وجود دارد و ولادیمیر پوتین پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 2012 میلادی، در نخستین سخنرانی خود در مارس آن سال، از مدیران ارشد گازپروم خواست فعالیت های اکتشاف و تولید در شرق روسیه را در اولویت برنامه های خود قرار دارند.

کرملین چندی پیش با انتشار بیانیه ای سه هدف مورد نظر همکاری های دو طرف در بخش انرژی را به شرح زیر اعلام نمود: عرضه درازمدت گاز طبیعی از مسیر شرقی، افزایش فروش نفت خام از طریق خط لوله سیبری شرقی- اقیانوس آرام و ساخت یک مجتمع پتروشیمی و پالایشگاهی مشترک در خاک چین.

سخنگوی ولادیمیر پوتین بدون ذکر جزییات توافق دو طرف، از علاقمندی چینی ها به مشارکت در پروژه 20 میلیارد دلاری تولید ال ان جی یامال خبر داده است. پیش از این، منابع نزدیک به شرکت خصوصی نواتک، رهبر کنسرسیوم اجرای این پروژه از علاقمندی چینی ها به مشارکت مالی در اجرای تولید ال ان جی در منطقه یامال خبر داده بودند، اما این اولین اعلام رسمی توافق دو طرف محسوب می شود.

مدیر عامل گازپروم نیز اعلام کرده که کشورش در تعیین قیمت گاز طبیعی فروخته شده به پکن از قیمت های نقطه ای بازار ایالات متحده تبعیت نمی کند.
هم اینک، روس ها قیمت گذاری گاز طبیعی فروخته شده خود در خاک اروپا را بر اساس قیمت نفت انجام می دهند که این امر با اعتراض کشورهای اروپایی روبروست.  در ماه مارس سال 2013 میلادی، دو طرف توافق نامه 30 ساله فروش گاز طبیعی روسیه به چین را امضا نمودند. گاز طبیعی فروخته شده به چینی ها از طریق خط لوله مسیر شرقی و از شهر ولادیوستوک صادر خواهد شد و از 38 میلیارد متر مکعب در سال آغاز شده و امکان افزایش آن به 60 میلیارد متر مکعب وجود خواهد داشت.

برای تحقق این قرارداد، روس ها در گام نخست توسعه میدان های مهم یاکوتیا و سیبری شرقی را در دستور کار قرار خواهند داد و بیش از 5 هزار کیلومتر خط  لوله انتقال گاز طبیعی را احداث خواهند نمود. در بخش قابل توجهی از این مسیر، پیش از این خط لوله انتقال نفت خام با ظرفیت انتقال یک میلیون بشکه نفت در روز احداث گردیده تا نفت تولید شده در سیبری شرقی و مرکزی را به منطقه ولادیوسک منتقل نماید.


*پروژه ال ان جی یامال
مشارکت چینی ها در پروژه  ال ان جی یامال بدین معنا خواهد بود که در چند سال آینده چینی ها می توانند به یک منبع مطمئن و پایدار گاز طبیعی از مناطق قطبی و یخ زده روسیه دست یابند. در طرح یامال، سه واحد مایع سازی گاز طبیعی وجود دارد که ظرفیت آنها بین 5 تا 5.5 میلیون تن در سال می باشد. 80 درصد سهام این طرح به شرکت نواتک و 20 درصد بقیه به شرکت توتال تعلق دارد.  گفته می شود نخستین واحد طرح در سال 2016 میلادی و واحدهای بعدی در سال های 2017 و 2018 وارد مدار خواهند شد.

گاز مورد نیاز این پروژه از میدان تامبسکویف جنوبی که از ذخیره احتمالی 907 میلیارد متر مکعب برخوردار است، تامین می شود. در مجتمع پتروشیمی و پالایشگاهی مورد نظر نیز بر اساس اعلام کرملین، مقرر گردید که گزارش امکان سنجی ساخت این مجتمع در ابتدای سال 2014 میلادی به طرف چینی ارائه شود. هم اینک با توافق دو طرف بر سر همه ابعاد قرارداد به استثنای فرمول قیمت گذاری فروش گاز طبیعی، راه برای دستیابی به توافق هموارتر از همیشه شده است. گفته می شود روس ها در قبال دریافت پیش پرداخت، حاضر به ارائه تخفیف به طرف مقابل خواهد شد، اما  همچنان طرفین تمایلی به انتشار اطلاعاتی بیشتر از جزییات مذاکرات ندارند.
 

*سبقت نفت از گاز در مبادلات انرژی چین و روسیه
در رقابت نفس گیر شرکت های روسی برای تصاحب بازار انرژی سرزمین اژدهای زرد، شرکت های نفتی روسیه تاکنون به موفقیت های بیشتری دست یافته اند. شرکت روسنفت چندی پیش، قرارداد سه برابر نمودن مقدار نفت صادراتی خود به پکن را امضا نمود و توانست از یک وام دو میلیارد دلاری و جلب نظر شرکت سی ان پی سی برای توسعه یک میدان نفتی در مناطق قطبی یخ زده شمال روسیه برخوردار شود.

در مقابل، به دنبال امضای یادداشت تفاهم دولت چین با شرکت گازپروم در مارس سال 2006 میلادی، همچنان آینده این توافقات کاملا مشخص نیست. به هر حال، شرکت روسنفت توانسته است از همکاری چینی ها در فعالیت های اکتشافی خود بهره مند شده و بانک توسعه چین از همکاری های دوطرف، استقبال و تاکنون تسهیلات مالی قابل توجهی را در اختیار روس ها قرار داده است.

اگرچه تا سال 2012 میلادی، روس ها همه ساله 15 میلیون تن نفت (معادل 300 هزار بشکه در روز) به پکن تحویل می دادند، اما هم اینک این عدد از مرز 50 میلیون تن در سال (معادل یک میلیون بشکه در روز) عبور کرده است.  در این میان، روس ها برای افزایش صادرات نفت به چین باید از مسیرهای متفاوتی استفاده کنند. خط لوله سیبری شرقی به اسکورودینو و دیجینگ چین که 300 هزار بشکه در روز ظرفیت دارد، بخشی از راه حل است. استفاده از پایانه کوزمینو، یکی دیگر از مسیرهای صادراتی می باشد. فروش نفت به چین از طریق  قزاقستان نیز از دیگر راه حل هاست. هرچند در مجموع، روس ها تمایل چندانی به استفاده از مسیرهای دیگر و پرداخت حق ترانزیت به کشورهای ثالث ندارند. از سوی دیگر، شرکت روسنفت در نظر دارد تا در سال های آینده ظرفیت صدور نفت به چین را به تدریج افزایش دهد.

روس ها امیدوار بودند که در سایه توافق با پکن بتوانند 25 تا 30 میلیارد دلار اعتبار مالی از چینی ها جذب نمایند، اما کل وام دریافتی آنان دو میلیارد دلار بوده است. البته روسنفت در پیشنهاد تجاری خود روش پیش پرداخت را برای فروش نفت به چین پیشنهاد کرده که مشابه قرارداد روسنفت با دو شرکت گلینکور و ویتول می باشد.

در مجموع بخش مهمی از قرارداد روسنفت و چین به حضور چینی ها در بخش های بالادستی اکتشافات خشکی و فراساحلی در صنعت نفت روسیه می باشد. این دو شرکت در نظر دارند تا توسعه سه بلوک اعلام نشده فراساحلی را در دریای برنت و هشت بلوک خشکی را در روسیه به صورت مشترک اجرا نمایند.


اما در مقابل دستیابی شرکت سی ان پی سی به بخش بالادستی صنعت گاز روسیه، از دیرباز با موانعی از طرف رهبران گازپروم روبرو بوده است. هرچند دو طرف دلیل عدم توافق دوجانبه را به مسائل مالی و روش های انتقال مرتبط می دانند. چینی ها امیدوارند که بتوانند تجارب خود در توسعه میادین گازی ترکمنستان و واردات گاز طبیعی از این کشور را در روسیه نیز تکرار کنند، اما همچنان گازپروم مانعی مهم بر سر وقوع این رویداد است.

رهبران پکن تمایل زیادی دارند تا بخشی از سهام پروژه فراساحلی میدان ساخالین-سه را به دست آورند. اما ژاپنی ها از این اتفاق بیمناکند، چرا که آنان از آغاز امیدوار بوده اند که در این پروژه و طرح در دست طراحی تولید ال ان جی ولادیوستوک مشارکت داشته باشند.

در این میان، تنش قابل مشاهده ای میان اولویت های سیاسی و منطق تجاری وجود دارد. چرا که در بازار انرژی چین که با یارانه های دولتی همراه است، قیمت پیشنهادی روس ها غیررقابتی بوده و مشخص نیست حجم گاز به فروش رسیده در این بازار چقدر خواهد بود.

از نگاه کارشناسان، به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل فدراسیون روسیه و 14 کشور مستقل مشترک المنافع، منابع انرژی عامل نوسازی جایگاه اقتصادی و سیاسی روسیه در دنیای امروز بوده است. و این قدرت سیاسی و اقتصادی توانسته است تاثیرگذاری قابل توجهی در اروپای شرقی، اروپای غربی، آسیا و جهان به دنبال آورد. روسیه با داشتن 5 درصد منابع نفت دنیا، 21 درصد منابع گاز طبیعی و 18 درصد ذخایر زغال سنگ توانسته است از تاثیرگذاری راهبردی چشمگیری برخوردار شود. دارا بودن گسترده ترین شبکه خط لوله انتقال نفت و گاز طبیعی دنیا این کشور را قادر ساخته است که بتواند به عنوان تنها تامین کننده سوخت فسیلی چند کشور، نقش آفرینی کند.

14 کشور مستقل مشترک المنافع جدا شده از روسیه با وجود دارا بودن تفاوت های فرهنگی و اقتصادی و راهبردهای متفاوت جهت آزادسازی اقتصادی، همچنان رهبری سیاسی روسیه را پذیرفته اند. لذا منابع هیدروکربنی روسیه که با روش های کم هزینه و رقابتی تولید می شوند، در سازوکارهای تجارت خارجی میان این کشورها همچنان و پس از 25 سال از فروپاشی دولت کمونیست شوروی، جایگاهی مهم دارد.

هرچند بارها روسیه متهم به استفاده از نفت به عنوان یک سلاح شده اند، اما فراموش نکنید عموما این اتهام از سوی کشورها و شرکت هایی مطرح می شود که در گذشته به مصرف نفت و گاز دارای یارانه تولید شده در شوروی سابق وابسته شده بودند.

رهبران امروز کرملین دیگر تمایلی به فروش نفت و گاز تولیدی خود با تخفیف به کشورهای همسایه ندارند و فروش نکرده اند که یارانه های سنگین انرژی، یکی از دلایل عقب افتادگی و غیر رقابتی ماندن صنایع بلوک شرق در گذشته بوده است.

در سال های گذشته صادرات نفت خام یکی از اولویت های مسکو بوده است. هرچند تلاش برای کاهش مصرف داخلی و افزایش تولید آن نیز در دستور کار قرار داشته است. و فراموش نکنید که به دنبال بحران اقتصادی سال 1998 و رکود اقتصادی 2008 میلادی، ثروت نفتی مسکو توانست کمک شایانی در حفظ ثبات اقتصادی مردان یخی مسکو نماید. به دلایل اقتصادی و جغرافیایی، روس ها هم اینک دارای گسترده ترین شبکه خطوط لوله انتقال سوخت های فسیلی و به طول بیش از 5 هزار کیلومتر هستند.  

در مجموع، منابع غنی هیدروکربوری روسیه، این کشور را به یکی از بازیگران بازار انرژی دنیا تبدیل نموده است.  اما فراموش نکنید که روس ها با توسعه همکاری با کشورهای منطقه آسیای میانه و قفقاز، به دنبال تقویت زمینه افزایش فروش نفت و گاز طبیعی به بازار بزرگ و در حال رشد چین و در گام بعدی کشور هند هستند. اما در سایه اعلام طرح های بلندپروازانه پکن در اکتشاف و تولید از ذخایر غیرمتعارف خود، آینده واردات درازمدت ذخایر هیدروکربوری آنان در هاله ای از ابهام قرار دارد.
 
نویسنده : دینا کرینیکوا
منبع: OILGRAM
مترجم: محسن داوری

يکشنبه ۲۱ آذر ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۰۱