تهران٬ معلق میان بغداد و اربیل

وحید حاجی پور/ انتقال نفت کردستان عراق به بازارهای صادراتی و البته سوآپ نفت خام٬ تبدیل به یک چالش بزرگ میان حکومت مرکزی این کشور و اقلیم کردستان شده است و در این میان ایران برای نقش آفرینی در این میان٬ به سوی حکومت مرکزی رفته است درست بر خلاف روسیه و ترکیه.

منابع نفتی قابل توجه در اقلیم کردستان موجب شده است تا کردها بیش از گذشته به سمت خودمختاری حرکت کرده و خواهان استقلال بیشتر از حکومت مرکزی باشند که با مخالفت بغداد مواجه شده است. عراقی‌ها معتقدند نفت کردستان متعلق به همه مردم عراق است و این اقلیم باید بخشی از درآمدهای نفتی خود را در اختیار حکومت مرکزی قرار دهد ولی کردها با رد این موضوع به انعقاد قرارداد با شرکت‌های خارجی در حوزه کشف و استخراج تا فروش نفت می‌پردازند که موجب تشدید اختلافات شده است بطوری که بغداد با تهدید اقلیم کردستان٬ در صدد در نظر گرفتن محدودیت‌های بودجه ای برای این خطه است. البته مسئولان اقلیم گفته‌اند نیازی به بودجه مرکزی ندارند و به سطحی از توانایی و بنیه مالی رسیده‌اند که می‌توانند خود را سر پا نگه دارند و به هیچ عنوان زیر خواسته بغداد نمی‌روند.
 
 
*پیشینه جدایی
کردهای عراق سال‌ها پیش از به حکومت رسیدن صدام حسین خواستار خود مختاری بودند و در زمان صدام مبارزات خود را به مبارزات مسلحانه تغییر دادند و مورد حمایت رژیم پهلوی و رژیم صهیونیستی قرار گرفتند بطوری که در توافق الجزایر که میان شاه و صدام منعقد شد٬ یکی از تعهدات ایران٬ عدم حمایت مالی و تسلیحاتی از کردستان عراق بود. صدام پس از قرارداد الجزایر فشارها را بر کردستان تشدید کرد و اقلیم در اختناق کامل قرار داشت تا روزی که دیکتاتور بین النهرین سرنگون شد.

با سرنگونی صدام٬ جلال طالبانی و مصطفی بارزانی دو بزرگ کردهای عراق به فکر استقلال بیشتر افتادند ولی از آنجایی که طالبانی چهره‌ای سیاسی و معامله گر بود این خواسته را از طرق دیگری پیگیری کرد درست بر عکس مصطفی بارزانی که به طور شفاف و صریح دم از استقلال زد و در این کشمکش دچار اختلافات جدی با جلال طالبانی شد.

نقطه اتکای بازرانی منابع نفتی بود که این منابع در گستره حکومت او قرار داشتند و لذا با تدوین قراردادهای جدید و جذاب نفتی٬ شرکت‌های بزرگ نفتی را به کردستان کشاند تا کار تولید نفت آغاز شود. شرکت‌های بزرگی هم با توجه به نوع قراردادهای این اقلیم٬ راهی کردستان شدند و قراردادهای مهمی را منعقد کردند. همین موضوع موجب ناراحتی حکومت مرکزی شد و رسما اعلام کرد انعقاد قراردادهای نفتی باید با مجوز حکومت مرکزی باشد و اگر شرکت‌های نفتی قرارداد خود را فسخ نکنن، از سایر نواحی عراق اخراج خواهند شد و دیگر اجازه کار به آن‌ها داده نخواهد شد. واکنش شرکت‌های نفتی به این تهدید چیزی جز بی اعتنایی نبود و این شرکت ها از جمله اگزون موبیل با بی توجهی به این اولتیماتوم٬ در کردستان ماندند و قید بصره را زدند.
 
 
*فروش نفت
با توسعه یافتن میادین نفتی کردستان و افزایش تولید به بیش از 300 هزار بشکه٬ اربیل برای صادرات نفت هم با ترکیه وارد  معامله شد که خشم بغداد را بر انگیخت. نفت اربیل و کرکوک با میانجی گری ترکیه و واسطه گری فرزند رجب طیب اردوغان به اسرائیل صادر می‌شد و با توجه به اختلافات موجود میان عراق و ترکیه همه چیز تیره و تار شد بطوری که ایران مذاکرات خود با عراقی‌ها و کردستان عراق را برای ترانزیت نفت کردستان را متوقف کرد تا تکلیف مشخص شود.

از آنجایی که رابطه بارزانی و ایران در مجموع خوب است و ایران نقش مهمی در تامین نیازهای کردستان عراق دارد٬ هوا ابری شد٬ ضمن آنکه بغداد به تهران پیغام داد برای نهایی کردن این موضوع باید با حکومت مرکزی وارد مذاکره شود. از آنجایی که روابط سیاسی ایران و عراق بسیار نزدیک و استراتژیک است مذاکرات با کردستان عراق متوقف شد و وزیر نفت ایران به بغداد سفر کرد تا اجازه ترانزیت نفت کردستان را با وزیر نفت عراق نهایی کند.

هفته گذشته این موضوع نهایی شد ولی  دفتر امور خارجی اقلیم کردستان عراق در واکنش به توافق بغداد با تهران برای صادرات نفت کرکوک از طریق ایران اعلام کرد در نظر نگرفتن نظر اقلیم کردستان عراق در مورد این موافقتنامه دوجانبه موجب بروز مشکلاتی در این توافق خواهد شد.

عبدالله آکرایه، مدیرکل روابط اربیل و تهران در اقلیم کردستان گفت: «فروش احتمالی نفت کرکوک به ایران یک موضوع قدیمی است. این مذاکرات از مدت ها قبل در جریان بوده است.این موضوع مجددا مورد بحث قرار گرفته است. اما ما معتقد نیستیم که این مذاکرات به اقدام منجر خواهد شد، زیرا هیچ کس با اقلیم کردستان مشورت نکرده است.»

حالا اقلیم کردستان به ایران پیغام داده است که باید با ما هماهنگ باشید و نه بغداد و ایران هم نمی‌داند باید در این باره چه کند چرا که روسیه و ترکیه مذاکرات خود را با کردستان تمام کرده و عرصه بر ایران تنگ شد.ه است. گرچه ایران با عراق تفاهمنامه‌ای را برای تزانزیت نفت کرکوک نهایی کرده است ولی با توجه به حجم اختلافات و پیشنهادات روسیه و ترکیه به اقلیم٬ بسیار بعید است که ایران بتواند در این حوزه پر سود نقش آفرینی کند.
 

شنبه ۷ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۱۸