استراتژی غلط زنگنه براي کنترل رشد شتابان مصرف بنزین

به گزارش ميزنفت به نقل از فارس، بر اساس آمارهاي اعلام شده توسط شرکت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران، ميانگين مصرف بنزين کشور در شش ماهه نخست امسال 81.7 ميليون ليتر بوده است که رشدي 8.3 درصدي در مقايسه با مدت مشابه پارسال دارد. مصرف بنزين در نيمه نخست سال گذشته، 75.4 ميليون ليتر در روز بوده است.

در حالي رشد مصرف بنزين در نيمه نخست امسال به بيش از 8 درصد رسيده که رشد مصرف اين فرآورده نفتي در سال‌هاي 93 تا 95 به ترتيب 1.6 ، 2 و 5.1 درصد بوده است. در واقع، رشد بيش از 8 درصدي مصرف بنزين، رشدي بي‌سابقه از سال 86 (آغاز اجراي طرح سهميه بندي بنزين بر بستر کارت سوخت) تاکنون است. تا پيش از اين رکورد رشد مصرف بنزين مربوط به رشد 7.7 درصدي مصرف اين فرآورده نفتي در سال 92 بود، رشدي که دليل اصلي آن تثبيت قيمت بنزين در سال هاي 91 و 92 بود که تورم اقتصاد ايران به حدود 30 تا 35 درصد رسيده بود.

با توجه به همين رشد قابل توجه مصرف بنزين در نيمه نخست سال جاري، آثار راه اندازي فاز اول پالايشگاه ستاره خليج فارس و توليد روزانه حدود 7 ميليون ليتري بنزين در اين پالايشگاه يعني در سطح حدود نيمي از ظرفيت فاز اول به ادعاي مسئولان پالايش و پخش، تقريبا خنثي شده و ميزان واردات بنزين کشور در نيمه نخست امسال بدون تغيير خاصي نسبت به سال گذشته، همچنان حدود 11 تا 12 ميليون ليتر در روز باقي مانده و در نتيجه، عملا وابستگي ايران به بنزين وارداتي کاهش نيافته است.

پيش بيني مديران ارشد شرکت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي ايران، رشد 5 درصدي مصرف بنزين در سال جاري بود. اما براي اصلاح اين وضعيت و کنترل رشد بالاي مصرف بنزين که به مراتب بيشتر از پيش‌بيني هاي مسئولان وزارت نفت در اين زمينه هم بوده است، راهکارهاي زيادي به صورت جداگانه و توامان از سوي کارشناسان مطرح است که مهم‌ترين آنها عبارتند از: بازگشت سهميه‌بندي بنزين، کاهش قيمت CNG به عنوان سوخت جايگزين و افزايش قيمت بنزين.

*افزايش قيمت بنزين، تنها راهکار مورد علاقه وزارت نفت براي کنترل مصرف
با اين وجود، اظهارات بيژن زنگنه، وزير نفت و برخي مديران ارشد اين وزارتخانه در ماه‌هاي اخير به خوبي نشان مي‌دهد تنها راهکار مورد علاقه آنها براي کنترل مصرف بنزين، افزايش قيمت اين فرآورده نفتي پرطرفدار و استراتژيک است.

به عنوان مثال:
الف- منصور رياحي، مديرعامل شرکت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران در مصاحبه با خبرگزاري صدا و سيما در تاريخ 29 تيرماه گفت: «دولت اکنون در قبال سوخت يارانه سنگيني مي‌پردازد، در صورتي که قيمت سوخت بسيار بالاتر از اين نرخ‌هاست و اين موضوع کار کارشناسي مي‌خواهد. قيمت بنزين دو سال است که ثابت مانده و ارزاني بنزين باعث شده است به نوعي شاهد افزايش بي‌رويه مصرف بنزين باشيم».
ب- بيژن زنگنه، وزير نفت در برنامه گفتگوي ويژه خبري شبکه دوم سيما در تاريخ 1 مردادماه با تاکيد بر اينکه سهميه‌بندي را در کاهش مصرف آن موثر نمي‌داند، گفت: «بهترين راه‌حل آن است که خودروهاي کم‌مصرف توليد کنيم و حمل‌ونقل عمومي را هم گسترش دهيم. البته قيمت‌گذاري بنزين هم بسيار مهم است و دو سال است که قيمت اين فرآورده نفتي دست نخورده است و اين علامت خوبي نيست».

ج- بيژن زنگنه، وزير نفت در مصاحبه با خبرگزاري خانه ملت در تاريخ 18 مهرماه گفت: «در حال حاضر براي سهميه‌بندي بنزين، برنامه‌اي نداريم و نرخ CNG در حال حاضر مناسب است، اما براي کاهش آن، دولت بايد مصوبه داشته باشد و آثار مالي آن را بپذيرد».

*اصرار زنگنه براي تکرار تجربه ناموفق بنزيني دولت‌هاي سازندگي و اصلاحات
زنگنه و همکارانش در وزارت نفت در حالي صرفا اصرار به استفاده از سياست‌هاي قيمتي يعني افزايش قيمت بنزين)براي کنترل مصرف اين فرآورده نفتي دارند و تمايلي به اجراي توامان سياست‌هاي قيمتي و غيرقيمتي يعني افزايش قيمت بنزين در کنار سهميه بندي مجدد آن و حتي کاهش قيمت CNG ندارند که تجربه افزايش مستمر قيمت بنزين بدون استفاده از سياست‌هاي غير قيمتي در دولت هاي سازندگي و بخصوص اصلاحات به خوبي نشان مي دهد که اين امر تاثير زيادي در کنترل مصرف اين فرآورده نفتي ندارد. در نتيجه، استفاده مجدد از اين استراتژي شکست خورده در دولت روحاني هم قابل توجيه نيست بخصوص آنکه ايجاد فشار به زندگي عموم مردم هم يکي از تبعات مهم پياده سازي اين استراتژي است.

در واقع، تجربه افزايش مستمر قيمت بنزين بدون استفاده از سياست‌هاي غير قيمتي در دولت هاي سازندگي و بخصوص اصلاحات به خوبي نشان داد که دست دولت ها براي کنترل مصرف اين فرآورده نفتي با اين روش به شدت بسته است زيرا وقتي بنزين به صورت تک نرخي و بدون سهميه بندي عرضه مي شود، دولت توانايي تفکيک بين مشتريان کم مصرف و پرمصرف و ايجاد فشار قيمتي قابل توجه بر روي مشتريان پرمصرف ندارد و مجبور است قيمت اين فرآورده نفتي را با شيب اندکي افزايش دهد. در نتيجه، عملا اين افزايش اندک قيمت تاثير خاصي روي مصرف بنزين توسط مردم بخصوص پرمصرف ها ندارد.

البته احتمال اندکي وجود دارد که همانطور که اخيرا مسعود نيلي، دستيار ويژه رئيس جمهور در امور اقتصادي در سخنراني هاي خود به صورت ضمني پيشنهاد مي دهد دولت روحاني به سمت حذف کامل يارانه‌ها حرکت کند و شاهد افزايش قابل توجه قيمت بنزين به صورت ناگهاني باشيم، اقدامي که هرچند کاهش مصرف اين فرآورده نفتي را به دنبال خواهد داشت ولي تبعات اقتصادي، سياسي و اجتماعي زيادي براي مردم و دولت و نظام دارد.

* بهترين راهکار کنترل رشد شتابان مصرف بنزين چيست؟
بهترين راهکار براي کنترل رشد شتابان مصرف بنزين، استفاده توامان سياست‌هاي قيمتي و غيرقيمتي يعني افزايش قيمت اين فرآورده نفتي در کنار سهميه‌بندي مجدد آن است. اجراي طرح سهميه‌بندي بنزين بر بستر کارت سوخت بين سال‌هاي 86 تا 93 موجب شد تا مصرف اين فرآورده نفتي به‌رغم 2.2 برابر شدن تعداد خودروهاي کشور کنترل شود، به‌گونه‌اي که مصرف بنزين کشور در سال 93 کمتر از مصرف اين فرآورده نفتي در سال 85 بود.

در واقع، با اجراي اين طرح هم علاقه مردم به کنترل مصرف خود افزايش يافت، هم مصرف CNG به‌عنوان سوخت جايگزين، گسترش زيادي پيدا کرد و هم جلوي قاچاق بنزين تا حدود زيادي گرفته شد. تمامي اين دستاوردها در کنار افزايش قابل توجه قيمت بنزين بدون ايجاد فشار زياد به زندگي عموم مردم حاصل شد.

حال بايد ديد زنگنه که با توسل به دلايل غيرعلمي سهميه بندي بنزين را در خردادماه 94 حذف کرد و زمينه ساز رشد قابل توجه مصرف بنزين در سال گذشته و رشد نگران کننده مصرف اين فرآورده نفتي در نيمه نخست امسال شد، حاضر خواهد شد بار ديگر از اين سياست موفق براي کنترل مصرف بنزين استفاده کند يا خير؟

دوشنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۶ ساعت ۱۵:۵۲