تاثیر آب بستن به منابع نفتی
ذخایر نفت و گاز چگونه مشخص می‌شود؟
نهادهای متولی برای تعیین ذخایر هیدورکربوری در وزارت نفت چندگانه و متعدد هستند و بر اساس دستورالعمل‌های متفاوت ذخایر ایران را تخمین میزنند.
تواید نفت | میز نفت
به گزارش میز نفت ، صنعت نفت و گاز در جایگاه بزرگترین صنعت کشور ما به عنوان یکی از اصلی‌ترین صاحبان ذخایر نفت و گاز همواره کانون توجه بوده است. در این بین برآورد ذخایر نفت و گاز از حیث مدیریتی به جهت برنامه‌ریزی و اولویت بندی در سطح کلانِ کشور ما از اهمیت بالایی برخوردار است، لذا نیاز به استفاده از روش‌های استاندارد به منظور تخمین ذخایر نفت و گاز امری ضروری است.
رعایت نکردن استانداردها در تخمین ذخایر باعث عدم شناخت فرصت‌ها و چالش‌های موجود در صنعت نفت به خصوص بخش بالادستی خواهد شد که افزایش ریسک در تصمیم‌گیری را در پی خواهد داشت. با توجه به اهمیت نفت در اقتصاد کشور، تصمیم‌گیری درباره صنعت نفت با در شرایط ریسک بالا ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری به کشور وارد کند که گریبان‌گیر نسل‌های بعد خواهد شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که متاسفانه اهمیت برآورد میزان ذخایر نفت و گاز آنچنان که باید مورد توجه کارشناسان و مسئولین قرار نمی‌گیرد و گاهی مسئولین، اعلام عدد بیشتر برای ذخیره نفت و گاز را ملاکی از قدرت و امتیاز بالاتر نسبت به رقبا می‌دانند. برای مثال کشورهای عضو اوپک ذخایر نفت و گاز خود را بیش از حد واقعی اعلام می‌کنند تا بدین صورت برای افزایش سهمیه خود در بازار نفت تلاش کنند.
* سهمیه‌‌گیری از اوپک، باعث آب بستن به در منابع هیدروکربوری کشورها شده است؟
اشاره شد که به طور کلی کارشناسان نفت در کشورهای مختلف، ظرافت لازم را در برآورد میزان ذخایر در نظر نمی‌گیرند. برای نمونه طبق آمار منتشر شده توسط دبیرخانه اوپک، برای اولین بار در سال 1984 کویت میزان ذخایر خود را از 67 میلیارد به 92.7 میلیارد بشکه افزایش داد. پس از آن در سال‌های 1985 و 1986 به ترتیب ونزوئلا و ایران ذخایر خود را از 28 میلیارد به 54.4 میلیارد و از 59 میلیارد به 92.8 میلیارد بشکه در روز رساندند. این افزایش در میزان ذخایر پس از تصویب اجرای سهمیه بندی اوپک رخ داد.
برای اولین بار انجمن مهندسان نفت (SPE) جهت برآورد میزان ذخایر، طبقه‌بندی و دسته‌بندی آنها استانداردی به نام سیستم مدیریت منابع نفتی ارائه داد که به کمک آن بازه عدم اطمینان که ناشی از عدم قطعیت پارامترهای مخزنی است، قابل تشخیص باشد. عدم قطعیت‌های مخزنی به طبیعت مسئله باز می‌گردند. بدیهی است هرچه میزان عدم قطعیت پارامترهای مخزنی بیشتر باشد، بازه عدم اطمینان بیشتر خواهد بود.
در میدان نفتی، منابع هیدروکربوری که شرایط تجاری بودن را داشته باشند در دسته ذخایر هیدروکربوری قرار می‌گیرند که با توجه به عدم قطعیت خود به سه گروه تقسیم می‌شود (تصویر 1) که عبارتند از: ذخایر (اثبات شده)، (اثبات شده به علاوه محتمل) و (اثبات شده به علاوه محتمل به علاوه ممکن).
منظور از ذخایر اثبات شده، میزان ذخیره‌ای است که با درصد اطمینان بالا، معمولاً 90 درصد، احتمال بازیافت آن وجود دارد. ذخایر محتمل و ممکن نیز ذخایری هستند که به ترتیب با اطمینان 50 و 10 درصد احتمال بازیافت آنها وجود دارد. لازم به ذکر است که یکی از شروط اصلی قرار گرفتن در دسته ذخایر، شرط تجاری بودن است، یعنی اگر ذخیره‌ای قابل بازیافت باشد اما با توجه به شرایط کنونی برداشت از آن اقتصادی نباشد، نباید آن میزان از منابع هیدروکربوری را در محاسبه ذخایر لحاظ کرد.
.png)
تصویر 1- سه گروه ذخایر هیدروکربوری
* آمارهای ذخایر نفت و گاز تا چه اندازه واقعی هستند؟
حال با توجه به مباحث مطروحه و بررسی روند تاریخی اعلام ذخایر سه سوال اساسی مطرح است:
1- آیا نهاد واحدی در وزارت نفت به طور متمرکز برای بررسی وضعیت ذخایر نفت و گاز وجود دارد؟ شواهد نشان می‌دهد که نهادهای تصمیم گیر در بحث ذخایر هیدورکربوری در وزارت نفت چندگانه و متعدد هستند، از معاونت هیدروکربوری وزیر گرفته تا معاونت هیدورکربوری برنامه‌ریزی تلفیقی و واحد ذی‌ربط در شرکت‌های زیرمجموعه.
2- آیا نهاد خاصی در وزارت نفت بر اساس دستورالعمل‌های SPE(PRMS) یا سایر مراجع، دستورالعمل واحدی برای برآورد ذخایر تدوین کرده و در اختیار زیرمجموعه‌ها و شرکت‌های طرف قرارداد و مشاورین قرار می‌دهد؟ متأسفانه شواهد وجود چنین دستورالعمل‌هایی را نشان نمی‌دهد. کما اینکه در صورت وجود چنین مواردی، این چارچوب‌ها بایستی روی سایت وزارت نفت قرار داده می‌شد. لذا برآوردهایی که در اختیار قرار می‌گیرند چون رویه واحدی ندارند، می‌توانند اعوجاج داشته باشند.
3- آیا آمارهای ذخایر که توسط وزارت نفت اعلام می‌شود بیش از حد تخمین زده شده‌اند؟ در وزارت نفت عمدتاً 3P مبنای محاسبات است. ذخایر 3P برآورد حد بالا است که احتمال بازیافت آن تنها 10 درصد است. از طرفی جمع 3Pها مشکل تجمع را پدید می‌آورد که این موضوع برآورد بیش از حد ذخایر را نتیجه می‌دهد.
در نتیجه در این فرآیند نتیجه نهایی اعلام شده درباره ذخایر هیدروکربوری کشور، احتمالا دقت کافی را نخواهد داشت. البته اینکه در حال حاضر ذخایر 2P یا 3P معیار تخمین ذخایر در ایران است خود جای بحث دارد، اما آنچه که مسلم است متأسفانه دستورالعمل واحد چگونگی برآورد ذخایر از سوی وزارت نفت تدوین و به صورت عمومی اعلام نشده است.
آمارهای صحیح و واقعی از ذخایر نفت و گاز برای سیاستگذاران کشور بسیار مهم است، زیرا آنها بر مبنای این آمارها برای جامعه برنامه‌ریزی می‌کنند. لذا وظیفه وزارت نفت این است که آمارهای صحیح در اختیار سیاستگذاران قرار دهد. امروزه نفس اعلام بالای ذخایر برای کشور مولفه قدرت محسوب نمی‌شود بلکه ارائه آمار صحیح که بتواند سیاستگذاران را به جامعه‌ای پویا هدایت نماید، رویکرد صحیح است.
منبع : فارس
رعایت نکردن استانداردها در تخمین ذخایر باعث عدم شناخت فرصت‌ها و چالش‌های موجود در صنعت نفت به خصوص بخش بالادستی خواهد شد که افزایش ریسک در تصمیم‌گیری را در پی خواهد داشت. با توجه به اهمیت نفت در اقتصاد کشور، تصمیم‌گیری درباره صنعت نفت با در شرایط ریسک بالا ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری به کشور وارد کند که گریبان‌گیر نسل‌های بعد خواهد شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که متاسفانه اهمیت برآورد میزان ذخایر نفت و گاز آنچنان که باید مورد توجه کارشناسان و مسئولین قرار نمی‌گیرد و گاهی مسئولین، اعلام عدد بیشتر برای ذخیره نفت و گاز را ملاکی از قدرت و امتیاز بالاتر نسبت به رقبا می‌دانند. برای مثال کشورهای عضو اوپک ذخایر نفت و گاز خود را بیش از حد واقعی اعلام می‌کنند تا بدین صورت برای افزایش سهمیه خود در بازار نفت تلاش کنند.
* سهمیه‌‌گیری از اوپک، باعث آب بستن به در منابع هیدروکربوری کشورها شده است؟
اشاره شد که به طور کلی کارشناسان نفت در کشورهای مختلف، ظرافت لازم را در برآورد میزان ذخایر در نظر نمی‌گیرند. برای نمونه طبق آمار منتشر شده توسط دبیرخانه اوپک، برای اولین بار در سال 1984 کویت میزان ذخایر خود را از 67 میلیارد به 92.7 میلیارد بشکه افزایش داد. پس از آن در سال‌های 1985 و 1986 به ترتیب ونزوئلا و ایران ذخایر خود را از 28 میلیارد به 54.4 میلیارد و از 59 میلیارد به 92.8 میلیارد بشکه در روز رساندند. این افزایش در میزان ذخایر پس از تصویب اجرای سهمیه بندی اوپک رخ داد.
برای اولین بار انجمن مهندسان نفت (SPE) جهت برآورد میزان ذخایر، طبقه‌بندی و دسته‌بندی آنها استانداردی به نام سیستم مدیریت منابع نفتی ارائه داد که به کمک آن بازه عدم اطمینان که ناشی از عدم قطعیت پارامترهای مخزنی است، قابل تشخیص باشد. عدم قطعیت‌های مخزنی به طبیعت مسئله باز می‌گردند. بدیهی است هرچه میزان عدم قطعیت پارامترهای مخزنی بیشتر باشد، بازه عدم اطمینان بیشتر خواهد بود.
در میدان نفتی، منابع هیدروکربوری که شرایط تجاری بودن را داشته باشند در دسته ذخایر هیدروکربوری قرار می‌گیرند که با توجه به عدم قطعیت خود به سه گروه تقسیم می‌شود (تصویر 1) که عبارتند از: ذخایر (اثبات شده)، (اثبات شده به علاوه محتمل) و (اثبات شده به علاوه محتمل به علاوه ممکن).
منظور از ذخایر اثبات شده، میزان ذخیره‌ای است که با درصد اطمینان بالا، معمولاً 90 درصد، احتمال بازیافت آن وجود دارد. ذخایر محتمل و ممکن نیز ذخایری هستند که به ترتیب با اطمینان 50 و 10 درصد احتمال بازیافت آنها وجود دارد. لازم به ذکر است که یکی از شروط اصلی قرار گرفتن در دسته ذخایر، شرط تجاری بودن است، یعنی اگر ذخیره‌ای قابل بازیافت باشد اما با توجه به شرایط کنونی برداشت از آن اقتصادی نباشد، نباید آن میزان از منابع هیدروکربوری را در محاسبه ذخایر لحاظ کرد.
* آمارهای ذخایر نفت و گاز تا چه اندازه واقعی هستند؟
حال با توجه به مباحث مطروحه و بررسی روند تاریخی اعلام ذخایر سه سوال اساسی مطرح است:
1- آیا نهاد واحدی در وزارت نفت به طور متمرکز برای بررسی وضعیت ذخایر نفت و گاز وجود دارد؟ شواهد نشان می‌دهد که نهادهای تصمیم گیر در بحث ذخایر هیدورکربوری در وزارت نفت چندگانه و متعدد هستند، از معاونت هیدروکربوری وزیر گرفته تا معاونت هیدورکربوری برنامه‌ریزی تلفیقی و واحد ذی‌ربط در شرکت‌های زیرمجموعه.
2- آیا نهاد خاصی در وزارت نفت بر اساس دستورالعمل‌های SPE(PRMS) یا سایر مراجع، دستورالعمل واحدی برای برآورد ذخایر تدوین کرده و در اختیار زیرمجموعه‌ها و شرکت‌های طرف قرارداد و مشاورین قرار می‌دهد؟ متأسفانه شواهد وجود چنین دستورالعمل‌هایی را نشان نمی‌دهد. کما اینکه در صورت وجود چنین مواردی، این چارچوب‌ها بایستی روی سایت وزارت نفت قرار داده می‌شد. لذا برآوردهایی که در اختیار قرار می‌گیرند چون رویه واحدی ندارند، می‌توانند اعوجاج داشته باشند.
3- آیا آمارهای ذخایر که توسط وزارت نفت اعلام می‌شود بیش از حد تخمین زده شده‌اند؟ در وزارت نفت عمدتاً 3P مبنای محاسبات است. ذخایر 3P برآورد حد بالا است که احتمال بازیافت آن تنها 10 درصد است. از طرفی جمع 3Pها مشکل تجمع را پدید می‌آورد که این موضوع برآورد بیش از حد ذخایر را نتیجه می‌دهد.
در نتیجه در این فرآیند نتیجه نهایی اعلام شده درباره ذخایر هیدروکربوری کشور، احتمالا دقت کافی را نخواهد داشت. البته اینکه در حال حاضر ذخایر 2P یا 3P معیار تخمین ذخایر در ایران است خود جای بحث دارد، اما آنچه که مسلم است متأسفانه دستورالعمل واحد چگونگی برآورد ذخایر از سوی وزارت نفت تدوین و به صورت عمومی اعلام نشده است.
آمارهای صحیح و واقعی از ذخایر نفت و گاز برای سیاستگذاران کشور بسیار مهم است، زیرا آنها بر مبنای این آمارها برای جامعه برنامه‌ریزی می‌کنند. لذا وظیفه وزارت نفت این است که آمارهای صحیح در اختیار سیاستگذاران قرار دهد. امروزه نفس اعلام بالای ذخایر برای کشور مولفه قدرت محسوب نمی‌شود بلکه ارائه آمار صحیح که بتواند سیاستگذاران را به جامعه‌ای پویا هدایت نماید، رویکرد صحیح است.
منبع : فارس
دوشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۱۴:۵۳
کد مطلب: 29525