تکمیل سناریوی آمریکایی – عربی
هديه وزير «برند» به رقبا
امضای یک قرارداد مهم گازی در منطقه بار دیگر نشان داد وزارت نفت درک درستی از دیپلماسی انرژی نداشته و طبق معمول با فرصت سوزی و از دست دادن موقعیت‌های حیاتی٬ جاده انفعال در دیپلماسی انرژی را انتخاب کرده است.
به گزارش میز نفت٬ روز جمعه بود که عملیات احداث خط لوله تاپی با مقامات رسمی جمهور افغانستان٬ ترکمنستان و هند آغاز شد. خط لوله‌ای که قرار است گاز ترکمنستان را به افغانستان٬ پاکستان و هندوستان برساند و برای همیشه بازار شرق آسیا را از ایران بگیرد. این اتفاق در شرایطی رخ داد که وزیر نفت همین چند روز پیش گفت که بعید است این خط لوله اجرایی شود تا با چنین نظری٬ پرده بر کم‌کاری و ضعف خود در دیپلماسی انرژی بگذارد.
خط لوله تاپی که دو دهه بر سر زبان‌ها افتاده است برخلاف تصورات وزیر نفت و مدیران وی٬ تا چند سال دیگر به بهره‌برداری خواهد رسید و شرکت و بانک‌های معتبر وظیفه احداث و تأمین منابع مالی این خط لوله را برعهده‌گرفته‌اند. 33 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی برای این مهم اختصاص داده شده است که تقریباً حدود 4 برابر میزان صادرات گاز ایران به ترکیه است.
تاپی برای همیشه ایران را از صادرات گاز به شرق کشور حذف خواهد کرد تا شاید وزیر فعلی نفت از اقدام شتابزده خود در سال 92 پشیمان شود که البته بعید است. روزی که قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان امضا شد و پاکستان با کارشکنی‌های خود اعلام کرد پولی برای ساخت خط لوله در کشورش ندارد٬ وزارت نفت گذشته با اختصاص 500 میلیون دلار از منابع خود به پاکستان٬ اعلام کرد شرکت‌های ایرانی کار ساخت خط لوله و تأسیسات را در خاک این کشور بر عهده می‌گیرند تا 500 میلیون دلار وام اختصاص داده شده٬ در صورتحساب‌های گازی ارسالی برای اسلام‌آباد ثبت و دریافت شود.
این اقدام ایران ازآنجا نشات گرفت که پاکستان بهانه‌های بسیاری را می‌آورد هرچند که یک قرارداد رسمی میان دو کشور وجود داشت و عزم وزارت نفت برای اجرایی کردن صادرات گاز به همسایه شرقی خود٬ باعث شد تا همه سرعت‌گیرهای موجود از سر راه برداشته شود. با توجه به اینکه قرارداد رسمی میان پاکستان و ایران امضا شده و طرفین متعهد به اجرای تعهدات خود بودند وزارت نفت یک قدم بیشتر برداشت تا گاز ایران را به اسلام‌آباد برساند ولی سال 92 و زمانی که زنگنه وزیر شد٬ بلافاصله وام 500 میلیون دلاری فراموش شد و وزیر نفت روند صادرات گاز به پاکستان را متوقف کرد.
این اقدام موجب شد تا پاکستانی‌ها با خیالی راحت به سمت واردات گاز از قطر و ترکمنستان برنامه‌ریزی و حرکت کنند که این دو کشور٬ دو رقیب اصلی ایران در منطقه هستند؛ اما واکنش وزیر نفت به انتقاد کارشناسان چه بود؟ وی گفت ما می‌دانیم که پاکستان پولی برای پرداخت ندارد و به همین دلیل از تکمیل خط لوله صادراتی صرف‌نظر کردیم! این گفته شبیه به همین موضع چند وقت پیش خودش بود که گفت بعید است تاپی اجرایی شود.
پاکستانی که به گفته وزیر نفت پولی برای پرداخت ندارد٬ گاز مایع گران‌تری نسبت به گاز ایران به‌صورت نقدی می‌خرد و حالا می‌خواهد مشتری گاز ترکمنستان شود. با تصمیم شتابزده زنگنه در حوزه صادرات گاز به پاکستان و تمام شدن این کشور برای گاز ایران٬ حالا باید افسوس خورد که به دلیل عدم درک صحیح مسئولان کشور از منافع بلندمدت کشور٬ بازارهای صادرات گازی ایران از دست می‌رود.
فرصت سوزی ایران در صادرات گاز ایران به پاکستان زمانی تأسف‌برانگیزتر است که در مراسم احداث خط لوله 1800 کیلومتری تاپی٬ سخنگوی طالبان هم حضور دارد و از اراده طالبان برای تأمین امنیت این خط لوله می‌گوید. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان هم گفته، این گروه آماده تضمین امنیت خط لوله تاپی است. وی گفت: «ما آماده حفاظت از تاپی هستیم. این پروژه خوب و برای اقتصاد افغانستان مهم و حیاتی است.»
رئیس‌جمهوری افغانستان نیز در مراسم آغاز ساخت خط لوله تاپی در خاک افغانستان گفت: «امیدواریم نسل بعدی ما این خط لوله را به‌عنوان شالوده‌ای از یک موضع مشترک در منطقه ما ببیند که هدف از آن بهبود وضعیت اقتصاد، ایجاد شغل و افزایش امنیت است.»
چه رئیس‌جمهور افغانستان و چه نخست‌وزیر پاکستان که خود روزی طرفدار واردات گاز از ایران بود٬ همه و همه از تعهد خود به تاپی گفته و رسماً اعلام کردند تا آخرین مرحله به تعهدات خود پایبند هستند. همه‌چیز برای این کشورها مهیاست و تا کمتر از 4 سال دیگر صادرات گاز به این کشورها آٰغاز خواهد شد. تفاوت مسئولان این کشورها باتجربه‌های ناچیز در برابر تجارب وزارت بیژن نامدار زنگنه٬ به‌درستی منافع ملی خود را درک کرده‌اند ولی وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران با نادیده گرفتن واقعیات٬ می‌گوید بعید است تاپی اجرایی شود!
به لطف تصمیمات 4 سال گذشته زنگنه و تقدیم بازار شرق آسیا به ترکمنستان از یک‌سو و تبدیل موضوع واردات گاز از ترکمنستان به یک پرونده حقوقی که جریمه 2 میلیارد دلاری برای ایران در پی دارد٬ می‌توان به شیوه جالب دیپلماسی انرژی ایران پی برد. موضوعی که رئیس‌جمهور آن را یکی از ویژگی‌های زنگنه شمرد اما تنها در یک مورد٬ شاهد ضعف شدید این مهم هستیم.
حالا که عربستان سعودی از حمایت مالی خود برای احداث تاپی گفته است٬ حالا که ترکمنستان نگرانی از بابت مشتی ندارد٬ حالا که قطری‌ها ایران را حذف شده می‌دانند و تلاش‌های 20 ساله آمریکا برای عدم صادرات گاز ایران به پاکستان به ثمر نشسته است٬ باید پرسید چه کسی و چه نهادی دقیقاً و به‌طور باورنکردنی در زمین دشمنان ایفای نقش کرده است؟
نمی‌توان از یاد برد روزهایی را که وزارت نفت را بال دوم سیاست خارجی و دیپلماسی معرفی می‌کردند که تا امروز این بال٬ کاملاً در خدمت رقبا و دشمنان ایران بوده است. در آینده زوایای دیگری از عملکرد وزارت نفت در حوزه دیپلماسی انرژی خواهیم نوشت.
خط لوله تاپی که دو دهه بر سر زبان‌ها افتاده است برخلاف تصورات وزیر نفت و مدیران وی٬ تا چند سال دیگر به بهره‌برداری خواهد رسید و شرکت و بانک‌های معتبر وظیفه احداث و تأمین منابع مالی این خط لوله را برعهده‌گرفته‌اند. 33 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی برای این مهم اختصاص داده شده است که تقریباً حدود 4 برابر میزان صادرات گاز ایران به ترکیه است.
تاپی برای همیشه ایران را از صادرات گاز به شرق کشور حذف خواهد کرد تا شاید وزیر فعلی نفت از اقدام شتابزده خود در سال 92 پشیمان شود که البته بعید است. روزی که قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان امضا شد و پاکستان با کارشکنی‌های خود اعلام کرد پولی برای ساخت خط لوله در کشورش ندارد٬ وزارت نفت گذشته با اختصاص 500 میلیون دلار از منابع خود به پاکستان٬ اعلام کرد شرکت‌های ایرانی کار ساخت خط لوله و تأسیسات را در خاک این کشور بر عهده می‌گیرند تا 500 میلیون دلار وام اختصاص داده شده٬ در صورتحساب‌های گازی ارسالی برای اسلام‌آباد ثبت و دریافت شود.
این اقدام ایران ازآنجا نشات گرفت که پاکستان بهانه‌های بسیاری را می‌آورد هرچند که یک قرارداد رسمی میان دو کشور وجود داشت و عزم وزارت نفت برای اجرایی کردن صادرات گاز به همسایه شرقی خود٬ باعث شد تا همه سرعت‌گیرهای موجود از سر راه برداشته شود. با توجه به اینکه قرارداد رسمی میان پاکستان و ایران امضا شده و طرفین متعهد به اجرای تعهدات خود بودند وزارت نفت یک قدم بیشتر برداشت تا گاز ایران را به اسلام‌آباد برساند ولی سال 92 و زمانی که زنگنه وزیر شد٬ بلافاصله وام 500 میلیون دلاری فراموش شد و وزیر نفت روند صادرات گاز به پاکستان را متوقف کرد.
این اقدام موجب شد تا پاکستانی‌ها با خیالی راحت به سمت واردات گاز از قطر و ترکمنستان برنامه‌ریزی و حرکت کنند که این دو کشور٬ دو رقیب اصلی ایران در منطقه هستند؛ اما واکنش وزیر نفت به انتقاد کارشناسان چه بود؟ وی گفت ما می‌دانیم که پاکستان پولی برای پرداخت ندارد و به همین دلیل از تکمیل خط لوله صادراتی صرف‌نظر کردیم! این گفته شبیه به همین موضع چند وقت پیش خودش بود که گفت بعید است تاپی اجرایی شود.
پاکستانی که به گفته وزیر نفت پولی برای پرداخت ندارد٬ گاز مایع گران‌تری نسبت به گاز ایران به‌صورت نقدی می‌خرد و حالا می‌خواهد مشتری گاز ترکمنستان شود. با تصمیم شتابزده زنگنه در حوزه صادرات گاز به پاکستان و تمام شدن این کشور برای گاز ایران٬ حالا باید افسوس خورد که به دلیل عدم درک صحیح مسئولان کشور از منافع بلندمدت کشور٬ بازارهای صادرات گازی ایران از دست می‌رود.
فرصت سوزی ایران در صادرات گاز ایران به پاکستان زمانی تأسف‌برانگیزتر است که در مراسم احداث خط لوله 1800 کیلومتری تاپی٬ سخنگوی طالبان هم حضور دارد و از اراده طالبان برای تأمین امنیت این خط لوله می‌گوید. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان هم گفته، این گروه آماده تضمین امنیت خط لوله تاپی است. وی گفت: «ما آماده حفاظت از تاپی هستیم. این پروژه خوب و برای اقتصاد افغانستان مهم و حیاتی است.»
رئیس‌جمهوری افغانستان نیز در مراسم آغاز ساخت خط لوله تاپی در خاک افغانستان گفت: «امیدواریم نسل بعدی ما این خط لوله را به‌عنوان شالوده‌ای از یک موضع مشترک در منطقه ما ببیند که هدف از آن بهبود وضعیت اقتصاد، ایجاد شغل و افزایش امنیت است.»
چه رئیس‌جمهور افغانستان و چه نخست‌وزیر پاکستان که خود روزی طرفدار واردات گاز از ایران بود٬ همه و همه از تعهد خود به تاپی گفته و رسماً اعلام کردند تا آخرین مرحله به تعهدات خود پایبند هستند. همه‌چیز برای این کشورها مهیاست و تا کمتر از 4 سال دیگر صادرات گاز به این کشورها آٰغاز خواهد شد. تفاوت مسئولان این کشورها باتجربه‌های ناچیز در برابر تجارب وزارت بیژن نامدار زنگنه٬ به‌درستی منافع ملی خود را درک کرده‌اند ولی وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران با نادیده گرفتن واقعیات٬ می‌گوید بعید است تاپی اجرایی شود!
به لطف تصمیمات 4 سال گذشته زنگنه و تقدیم بازار شرق آسیا به ترکمنستان از یک‌سو و تبدیل موضوع واردات گاز از ترکمنستان به یک پرونده حقوقی که جریمه 2 میلیارد دلاری برای ایران در پی دارد٬ می‌توان به شیوه جالب دیپلماسی انرژی ایران پی برد. موضوعی که رئیس‌جمهور آن را یکی از ویژگی‌های زنگنه شمرد اما تنها در یک مورد٬ شاهد ضعف شدید این مهم هستیم.
حالا که عربستان سعودی از حمایت مالی خود برای احداث تاپی گفته است٬ حالا که ترکمنستان نگرانی از بابت مشتی ندارد٬ حالا که قطری‌ها ایران را حذف شده می‌دانند و تلاش‌های 20 ساله آمریکا برای عدم صادرات گاز ایران به پاکستان به ثمر نشسته است٬ باید پرسید چه کسی و چه نهادی دقیقاً و به‌طور باورنکردنی در زمین دشمنان ایفای نقش کرده است؟
نمی‌توان از یاد برد روزهایی را که وزارت نفت را بال دوم سیاست خارجی و دیپلماسی معرفی می‌کردند که تا امروز این بال٬ کاملاً در خدمت رقبا و دشمنان ایران بوده است. در آینده زوایای دیگری از عملکرد وزارت نفت در حوزه دیپلماسی انرژی خواهیم نوشت.
يکشنبه ۶ اسفند ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۲۳
کد مطلب: 20541
