کمک گازی وزارت نفت به عربستان برای حذف ایران!

میز نفت| در ماه‌های اخیر، اقدامات دولت عربستان سعودی در رسانه‌ها نظیر مبارزه با فساد و ساخت شهر آینده، موردتوجه قرارگرفته است؛ اما راهبرد آن‌ها در مقابل افزایش تدریجی قیمت نفت می‌تواند نشان‌دهنده مسیر آینده باشد. از سوی دیگر، شیوخ ریاض خواهان توسعه جایگاه خود در جنوب آسیا و آسیای میانه هستند.

ترکمنستان از حامیان حضور رهبران ریاض در آسیای میانه بوده و امیدوار است تا راه برای توسعه فروش بازار گاز طبیعی خود را با یاری دولت عربستان هموارتر کند. برای درک اهمیت پشتیبانی عربستان از لوله تاپی، باید چالش‌های فراروی رهبران عشق‌آباد روشن شود.

ایده ساخت خط لوله تاپی که از ترکمنستان آغاز شده و با عبور از افغانستان و پاکستان به مرزهای هند می‌رسد، در دو دهه گذشته مطرح بوده است. پس از گفتگوهای انجام شده در سال‌های 2011 و 2012 میلادی، موافقت‌نامه اجرای آن به امضا رسید؛ اما با تداوم زدوخوردها در افغانستان و گسترش هرج‌ومرج در این کشور، شاهد توقف اجرای پروژه بودیم.

ساخت این خط لوله در افغانستان در گروی صلح و ثبات در این کشور بوده و در دهه 1990 میلادی، رهبران ترکمنستان رایزنی‌هایی با طالبان انجام دادند که موافقت این گروه را برای ساخت پروژه به دنبال داشت.

با اشغال افغانستان توسط ارتش آمریکا، هماهنگی با گروه‌های مختلف دشوارتر شد. اگرچه این کشور راهی طولانی تا استقرار امنیت دارد، اما باوجود عطش پاکستان و هند به گاز طبیعی، تلاش می‌شود تا از همه راه‌حل‌های موجود برای آغاز عملیات اجرایی این طرح استفاده شود.

در سال‌های گذشته، ترکمنستان با دو چالش روبرو بوده است: فقدان بازار برای گاز صادراتی و قرار گرفتن در بن‌بست جغرافیایی. آن‌ها تاکنون از دو مسیر صادرات گاز طبیعی سود می‌برده‌اند: مسیر نخست برای صادرات گاز به روسیه بوده و مسیر دوم برای فروش گاز به چین ساخته شده است.

قرارداد مسیر نخست در سال 2003 میلادی میان رهبران ترکمنستان و روسیه به امضا رسید و بر اساس آن در یک دوره 25 ساله، شرکت گازپروم، گاز ترکمن‌ها را در بازارهای اروپایی به فروش خواهد رساند. حجم گاز عرضه‌شده روزانه 40 تا 50 میلیون مترمکعب تعیین گردیده بود، اما در عمل میزان گاز ترانزیت شده بین 10 تا 12 میلیون مترمکعب در روز بوده است.

همکاری عشق‌آباد با چینی‌ها نیز با فراز و نشیب‌های زیادی روبرو بوده است. به نظر می‌رسد روابط تجاری عشق‌آباد با پکن در حال افزایش است. سه رشته خط لوله گاز طبیعی آسیای میانه به چین با ظرفیت انتقال سالانه 30 میلیارد مترمکعب ساخته‌شده است؛ اما با کاهش تقاضای گاز در چین، ساخت خط لوله دی به‌عنوان چهارمین خط این پروژه متوقف شده است.

نکته مهم‌تر این است که از سال 2016 میلادی، تنها خریدار عمده گاز ترکمنستان، دولت چین است. از سوی دیگر، شرکت گازپروم سال‌هاست که در بخش صادرات مجدد گاز تولیدشده در میادین ترکمنستان فعالیت دارد. تا پیش از سال 2014 میلادی و تیره شدن روابط مسکو و کیف، بخش قابل‌توجهی از گاز عرضه‌شده به اوکراین از ترکمنستان تأمین می‌گردید. با سقوط قیمت نفت، خرس‌ها تمایلی نداشتند تا گاز خریداری‌شده از ترکمن‌ها به قیمت 240 دلار برای هر یک‌میلیون بی تی یو را به قیمتی 80 تا 100 دلار کمتر به اوکراین بفروشند.

دولت ترکمنستان اعلام کرد، تمایلی به کاهش قیمت فروش گاز خود ندارد. در مقابل، شرکت گازپروم خرید گاز از عشق‌آباد را متوقف کرد؛ اما به دلیل نیاز به تأمین گاز طبیعی برای انجام تعهدات خود، با دولت ازبکستان قراردادی را برای خریداری گاز طبیعی امضا کرد.
پس از توقف صادرات گاز به ایران توسط دولت ترکمنستان در ژانویه سال 2017 میلادی، روابط دو کشور تیره گردید. عشق‌آباد خواهان دریافت بدهی‌های هنگفت ایران بود و مبلغ ادعایی آنان 1.75 میلیارد دلار بود. شورای داوری بین‌المللی در سال‌های 2018 و 2019 میلادی این پرونده را بررسی خواهد کرد و به نظر می‌رسد تا آن زمان، همچنان صادرات گاز ترکمنستان به ایران، متوقف باقی بماند.

کارشناسان بازار گاز طبیعی بر اهمیت ذخایر گاز این کشور که 14 تریلیون مترمکعب اعلام‌شده، اتفاق‌نظر دارند. گفتنی است که رهبران ترکمنستان ذخایر گاز خود را 27.4 تریلیون مترمکعب می‌دانند. هرچند کارشناسان این عدد را سیاسی و دور از واقعیت می‌دانند. میدان گالینیش در زمان اوج تولید، سالانه 95 میلیارد مترمکعب تولید خواهد داشت که پس از میدان‌های پارس جنوبی/گنبد شمالی و بوانینکوو، در رتبه سوم میادین بزرگ دنیا قرار خواهد گرفت.

ترکمنستان هم‌اکنون تنها یک بازار بزرگ صدور گاز طبیعی دارد و تلاش می‌کند تا بازارهای جدیدی بیابد. پروژه خط لوله تاپی در دهه 1990 میلادی با حمایت دولت‌های غربی به‌ویژه ایالات‌متحده روبرو بود. با اجرای این پروژه، یک عرضه‌کننده جدید گاز طبیعی در آسیای میانه ایجاد می‌گردید و از دیدگاه واشنگتن، در سایه اجرای آن، دنیا شاهد افول موقعیت منطقه‌ای روسیه و ایران خواهد بود.
اینک با تداوم شرایط بحرانی افغانستان، رهبران آمریکا با تشویق عربستان سعودی به حضور در این پروژه، خواهان جابجایی مهره‌ها برای تحقق اهداف خود هستند.

در شرایط کنونی به نظر می‌رسد رهبران عشق‌آباد خواهان تغییر مهره‌های بازی هستند. در سال 2015 میلادی، سهامداران پروژه تاپی توافق کردند که دولت ترکمنستان وظیفه ساخت لوله را بر عهده گیرد.

شرکت دولتی ترکمن گاز، فاقد سابقه فعالیت در گستره بین‌المللی و مشابه این پروژه 1814 کیلومتری بوده که از انواع مناطق جغرافیایی عبور می‌کند. هزینه ساخت این پروژه 10 میلیارد دلار بوده و به نظر می‌رسد این عدد افزایش بیشتری یابد.
در سال‌های اخیر، صنعت تفت ترکمنستان با چالش‌های مختلفی روبرو بوده است. در دو سال گذشته، ترکمنستان با بحران مواد غذایی، ممنوعیت خریدوفروش ارز، تأخیر در اجرای طرح‌های صنعت نفت و پایان عرضه رایگان گاز طبیعی، برق، نمک و آب برای شهروندان روبرو بوده است.

رهبران این کشور آسیای میانه، عملیات ساخت خط لوله 214 کیلومتری از میدان گالنیکش به مرز افغانستان در جنوب کشورشان را انجام داده‌اند. بانک توسعه اسلامی 700 میلیون دلار وام برای اجرای این پروژه در اختیار دولت ترکمنستان قرار داده است. دفتر این بانک در شهر جده عربستان سعودی قرار دارد. نکته شایان توجه این است که سایر طرف‌های این پروژه حتی یک اینچ پیشرفت نداشته‌اند. صندوق توسعه عربستان در چارچوب راهبردهای ریاض برای توسعه نقش‌آفرینی در آسیای میانه اعلام نموده تا بخش زیادی از بودجه این پروژه را تأمین می‌کند.

دولتمردان عشق‌آباد با استقبال از این اقدام ریاض، معتقدند با تأمین منابع مالی موردنیاز، به‌زودی شاهد آغاز ساخت پروژه تاپی خواهیم بود.

اگرچه این منابع مالی، راه را برای حل‌وفصل مشکل فقدان منابع مالی می‌گشاید، اما نگرانی‌های امنیتی همچنان بر سر پروژه به‌ویژه در کشور افغانستان سایه افکنده است. همچنین من معتقدم حمایت بیشتر دولت‌های پاکستان و هند برای تحقق آرزوهای عشق‌آباد بیش از همیشه ضروری است.
 
 
نویسنده: ویکتور کاتونا
منبع: Oilprice
مترجم: محسن داوری
 
 

چهارشنبه ۲ خرداد ۱۳۹۷ ساعت ۰۶:۴۵