پایان پلیس پولی

میز نفت | نقش‌آفرینی فراگیر و قدرتمند دلار در نظام مالی جهانی در کنار قدرت تحریم‌های ایالات‌متحده، شرایط دشواری را برای متحدان واشنگتن پدید آورده است. با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ جهانیان دریافته‌اند شکاف میان اروپا و آمریکا تا چه میزان گسترده است. در قاره سبز، فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها تلاش‌ها برای کنار گذاشتن سامانه مالی دلاری پیوند خورده با سیاست تحریم محوری کاخ سفید را آغاز کرده‌اند.

هسکو ماس، وزیر خارجه آلمان در اواخر ماه گذشته میلادی از دولت‌های اروپایی خواست تا یک سامانه مالی مستقل از دلار ایجاد کنند. با این کار اروپا می‌تواند از استقلال عمل در سیاست خارجی خود برخوردار گردد. آمریکایی‌ها سال‌هاست که از دلار برای اعمال تحریم علیه بانک‌ها و افراد کشورهای مختلف دنیا بهره می‌برند.
برونو لی مایر، وزیر اقتصاد فرانسه نیز در ماه گذشته از لزوم ایجاد یک نظام مالی کاملاً مستقل و فاقد کنترل آمریکا سخن گفته است. وی خواهان شناخته شدن اروپا به‌عنوان قاره‌ای مستقل و نه یک دنباله‌رو شده است.
دولت‌های آلمان و فرانسه به دنبال نقش‌آفرینی گسترده‌تر یورو در مبادلات اتحادیه اروپا و خروج از سایه نظام پرداخت دلاری آمریکا هستند. با این کار اروپایی‌ها می‌توانند به‌راحتی با کشورهای تحریم شده توسط واشنگتن و بدون توجه به مخالفت‌های کاخ سفید تجارت کنند.

در بهار امسال، دونالد ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌های جدیدی را علیه تهران اعمال کرد. آمریکا در نظر دارد تا شرکت‌های اروپایی دارای روابط تجاری با ایران را جریمه کند؛ اما این راهبرد با مخالفت اروپایی‌ها روبرو شده و آنان به دنبال راهکارهایی برای مقابله با این سیاست هستند. ایران در گفتگوهای خود با اروپا خواهان در پیش گرفتن سیاست‌های مستقل توسط رهبران اتحادیه شده است.

در سال‌های اخیر، کشورهایی نظیر روسیه، ونزوئلا و چین از سلطه نظام بانکی دلار محور و تحریم‌های مرتبط با آن علیه کشورهای دیگر انتقاد کرده‌اند. در این راستا، روسیه استفاده از ارزهای رمزنگاری‌شده را آغاز کرده و یک نظام پرداخت مستقل ایجاد کرده است. دولت چین نیز گام‌هایی برای توسعه تجاری ارز دیجیتال ‌خود با نام رینمینبی و به‌عنوان یک ارز بین‌المللی آغاز کرده است. ونزوئلایی‌ها نیز خواهان ایجاد یک ارز دیجیتال با پشتوانه ذخایر نفت خود هستند. رهبران کاراکاس معتقدند این اقدام باعث خواهد شد تا از سایه تحریم‌های بلندمدت آمریکایی‌ها خارج شوند. کره شمالی هم به دنبال ایجاد ارزهای دیجیتال برای کاهش آثار تحریم‌های واشنگتن است.

این کشورها سال‌هاست که با محدودیت‌ها و تحریم‌های کاخ سفید روبرو هستند. این تحریم‌ها، همکاری‌های تجاری سایر دولت‌ها را با دشواری روبرو کرده است. گویی دولتی که درگذشته به‌عنوان تأمین‌کننده ثبات جهانی شناخته می‌شد، به عامل ایجاد اختلاف تبدیل گردیده است.

نیکولاس ویرون از کارشناسان مخزن فکری بروگل در شهر بروکسل می‌گوید: ما با یک کشور مخاصمه گر متفاوت در دنیای امروز روبرو شده‌ایم.

ایالات‌متحده پس از پایان جنگ جهانی دوم، کنترل نظام مالی جهانی را در انحصار خود گرفته است. در آن سال‌ها دلار آمریکا ارز غالب دنیا بود و آمریکا جریان پول جهان را با نقش‌آفرینی به‌عنوان یک خزانه‌دار در اختیار گرفت.

اکثر کشورها و شرکت‌های دنیا تجارت خود را با دلار انجام می‌دهند و این دلارها باید از طریق بانک‌های آمریکایی تحت نظارت واشنگتن تأمین شود. بدین ترتیب دولت ایالات‌متحده از توانایی انحصاری نقش‌آفرینی به‌عنوان پلیس مالی دنیا برخوردار است.

آمریکایی‌ها با دردست داشتن این قدرت بارها از آن سوءاستفاده کرده‌اند. از دهه ۱۹۹۰ میلادی، آن‌ها از تحریم‌های مالی به‌عنوان ابزاری کلیدی در سیاست خارجی خود بهره برده‌اند. رهبران بلگراد و پیونگ‌یانگ بدون استفاده از نیروهای نظامی تا مرز فروپاشی پیش رفتند. پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۱ میلادی نیز شاهد توسعه دولت‌های تحریم شده توسط دولت‌های بوش و اوباما بودیم.

بسیاری از سیاست‌گذاران بیمناکند که اعمال آسان تحریم‌ها به افزایش دامنه کاربرد آن منجر گردد. از نگاه منتقدان این تحریم‌ها می‌تواند به انزوای بیشتر آمریکا در بازی تجارت جهانی منجر شود. پس از تحریم واشنگتن علیه روسیه به دنبال انضمام شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه در سال ۲۰۱۴ میلادی، مشکلات زیادی در مسیر دادوستد اروپایی‌ها با روس‌ها به وجود آمد.

پس از پاره کردن برجام توسط دونالد ترامپ و تهدید شرکت‌های اروپایی دارای روابط تجاری با ایران، دولت‌های اروپایی از شرایط به وجود آمده ابراز نارضایتی کرده و خواهان تبعیت شرکت‌های اروپا از مقررات داخلی کشورشان شده‌اند.

شکاف کنونی آمریکا و اروپا می‌تواند پیامدهای دشواری برای کشورهای منطقه آتلانتیک پدید آورد. این کشورها چالش‌های بزرگی را برای رسیدن به نقطه کنونی پشت سر گذاشته‌اند. به خاطر بیاورید که پرزیدنت آیزنهاور در سال ۱۹۵۶ میلادی و پس از اختلاف‌نظر در مورد کانال سویز تهدید کرد که دولت انگلستان را ورشکسته کند. شارل دوگل نخست‌وزیر فرانسه در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی تهدید کرد که از ناتو خارج خواهد شد. همچنین پس از جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی، همچنان اختلاف‌نظرهای گسترده اروپا و آمریکا، باقی‌مانده است.

اروپا با یکجانبِ گرایی واشنگتن مخالف است و ایجاد یک سامانه مالی یورویی می‌تواند گام نخست برای استقلال این قاره از سیاست‌های کاخ سفید به شمار رود. هرچند این ایده با مخالفت‌هایی نظیر امکان سوءاستفاده تروریست‌ها و مقاومت سایر کشورهای دنیا روبرو است.

منتقدان معتقدند پس از گذشت هفت دهه از پایان جنگ جهانی دوم، همه تلاش‌ها برای ایجاد رقابت با دلار شکست‌خورده است. تلاش ژاپنی‌ها در دهه ۱۹۸۰ میلادی برای رهایی از سایه دلار با شکست روبرو شد. چینی‌ها نیز در سال‌های گذشته نتوانستند یوان را به‌عنوان ارز مورداستفاده در تجارت با سایر کشورها معرفی و کاربردی کنند.

یکی از دلایل شکست رقبای نظام دلاری، پذیرش جهانی دولت آمریکا توسط جامعه جهانی به‌عنوان خزانه‌داری قابل‌اتکا و بی‌طرف بوده است؛ اما شرایط گذشته دگرگون‌شده است. آمریکایی‌ها در سال‌های اخیر با راهبردهایی یک‌جانبه گرایانه برای تحقق اهداف خود به ابزار تحریم‌های مالی روی آورده‌اند.

امروزه یورو دومین ارز رایج و مهم دنیا است و فاصله زیادی از پوند انگلستان، ین ژاپن و یا رینمینبی چین دارد. یورو می‌تواند در مبادلات بین‌المللی اعضای اتحادیه اروپا نقش‌آفرینی کند و جایگزین دلار شود. جایگاه کنونی یورو نیز برای این راهبرد مناسب است.

اما مهم‌تر از تشکیل یک نظام مالی جدید، ایجاد شکافی بزرگ میان دولت آمریکا و متحدان اروپایی این کشور است. اروپایی‌ها راه مذاکره را کنار گذاشته و در برابر آمریکا قد علم کرده‌اند. اتفاقی که باید آن را مهم‌ترین تهدید علیه امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا و عامل جدایی از مهم‌ترین متحد واشنگتن در دنیای امروز دانست. این داستان ادامه دارد.
 
 
منبع: Foreign Policy
نویسنده: کیت جانسون
مترجم: محسن داوری

سه شنبه ۲۰ شهريور ۱۳۹۷ ساعت ۰۹:۰۲