آمريکا با عربستان چه مي‌کند؟
«گاو بازي» ترامپ با عربستان
وحيد حاجي پور | پيوند عميقي که ميان دو واژه «عربستان» و «گاو» در ادبيات سياسي – اقتصادي سياستمداران و نخبگان آمريکايي وجود دارد، يکبار ديگر در شرف بازنمايي است؛ با وجود تهديدات رسمي و غيررسمي رياض و واشنگتن، رو در رويي اين دو کشور بسيار بعيد است چرا که به گفته ترامپ، عربستان هنوز شير دارد و اگر هم شيرش خشک شود، گوشت لذيذي دارد.
تبعات قتل جمال خاشقچي در کنسولگري عربستان در شهر استانبول، حادتر از چند روز پيش شده است و کشورهاي غربي در پيگيري اتفاق رخ داده، آتشي تندتر از اپوزسيون نظام سياسي حاکم آل سعود دارند. رسانه‌هاي آنان نيز هر روز گزارش‌هايي را مخابره مي‌کنند که پادشاهي عربستان را در تنگناي عجيبي قرار داده است.
پادشاه عربستان با رحب طيب اردوغان تماس مي‌گيرد و از لزوم عميق شدن پيوندهاي دو کشور مي‌گويد؛ خبرهايي از رشوه 5 ميليارد دلاري رياض به آنکارا به گوش مي‌رسد تا به اين پرونده جهت دهي دهد. ماکرون رئيس جمهور فرانسه نيز براي آلوده نشدن پاريس به حمايت از رياض مي‌گويد به کشورهايي پيوسته است که پاسخ روشني از عربستان در اين باره مي‌خواهند.
دونالد ترامپ رئيس جمهور آمريکا هم دو موضع متفاوت گرفته است؛ او گفته اگر نقش حکومت عربستان در قتل خاشقجي اثبات شود تهديدهاي بزرگي را براي اين کشور در نظر مي‌گيرد و جاي ديگر مي‌گويد نمي‌تواند از معاملات 110 ميليارد دلاري نظامي با اين کشور بگذرد چرا که در اين صورت، صحرا نشينان به سراغ کشورهاي ديگري مانند چين و روسيه خواهند رفت نيم ميليون شغل در آمريکا به خطر مي افتد!
گرچه مسئولان عربستان سکوت پيشه کرده و پاسخ رسمي نمي‌دهند اما يک موضع غيررسمي از نزديکان دربار رياض معتقد است اگر آمريکا عربستان را تحريم کند اين کشور آن را با تهديدهاي بزرگتري پاسخ مي‌دهد از جمله نفت 200 دلاري.
*آيا نفت 200 دلاري در راه است؟
گرچه آمريکا در همه تحولات داخلي و چينش‌هاي سياسي عربستان نقش بسزايي دارد اما نه واشنگتن مي‌خواهد رياض را تنبيه کند و نه عربستان در اين ميان دست بسته است؛ تهديد عربستان به افزايش قيمت نفت، نقطه ضعف ترامپ را نشانه گرفته است، موضوعي که ترامپ ماه‌هاست به دنبال تحقق آن بوده و بارها گفته است قيمت نفت بايد کاهش يابد.
از سوي ديگر، در صورت تمايل عربستان به استفاده از ارزهاي غيردلاري براي معاملات نفت خام مي‌تواند تزلزل بزرگي در اقتصاد آمريکا پديد آورد. در دهه 70 ميلادي که ريچارد نيکسون معاهده برتون وودز را بر هم زد پيش بيني مي‌شد در جايگاه دلار تزلزل بزرگي به وجود آيد اما در سال 1978 آمريکايي‌ها به عربستان تکليف کردند نفت خود را تنها با دلار معامله کنند و در اوپک نيز مانع معامله نفت با هر ارزي جز دلار شوند. در ازاي آن هم حمايت‌هاي نظامي و عمراني خود را افزايش دهند که اين مهم در خاطرات جان پرکينز به خوبي مورد اشاره قرار گرفته است.
آل سعود در حالي چاره‌اي جز تبعيت از اين مهم نداشت که در سال 1974 يک قرارداد بسيار مهم با آمريکا امضا کرده بود. آنها از آمريکا پذيرفته بودند بايد برای جهانی‌شدن، با برنامه‌های آنها «هم‌اتاق» شوند و در مقابل برای برگشت دلارهای نفتی به وال‌استریت تضمین دهند. بر همین اساس کمیسیون اقتصادی مشترک ایالات‌متحده و عربستان سعودی مشهور به «IECOR» تشکیل شد و نقطه نهایی آن این شد که شبه‌جزیره نفت با پول سعودی‌ها و پیمانکاری شرکت‌های آمریکایی ساخته شود. قراردادی 25 ساله امضا شد که وزیر وقت خزانه‌داری امریکا در وصف آن گفت: «این قرارداد، موقعیت ایالات‌متحده را در بزرگ‌ترین کشور نفتی تثبیت کرد و مفهوم وابستگی را جا انداخت.»
گرچه هدف واشنگتن از این قرارداد تأمین امنیت انرژی بود اما وسیله این اقدام توجیه پروژه‌های اقتصادی برای بازگرداندن دلارهای عربی به امریکا بود. درواقع برای به بند درآوردن عربستان نظام اقتصادی این کشور باید با وال‌استریت و امریکا پیوند می‌خورد که این کار درنهایت زیرکی انجام شد. دلارهاي نفتي عربستان به آمريکا مي‌رفت و بر همين اساس، هر اتفاق بدي که براي اقتصاد آمريکا رخ مي‌داد عربستان بيشتر از ساير کشورهاي نفتي متضرر مي‌شد.
به همين دليل است که عربستان متحد آمريکا در اوپک است و واشنگتن را به عضو خاموش و غيررسمي اوپک تبديل کرده است. خواسته‌هاي آمريکا براي کاهش قيمت نفت از سوي رياض تعقيب مي‌شود، عربستان هم به دليل آنکه حجم عظيمي از سرمايه‌هايش در اقتصاد آمريکا سرمايه گذاري شده مجبور به تبعيت تمام و کمال از سياست‌هاي کاخ سفيد است.
*ابزار عربستان
مهمترين ابزاري که عربستان در دست دارد خروج سرمايه خود از آمريکا و انجام معاملات نفتي با ارزي جز دلار است. ابزار نخست براي هر دو کشور بسيار مهم است بطوري که در دوران اوباما، عربستان تهديد کرد در صورت انتشار گزارش حادثه تروريستي 11 سپتامبر، دلارهاي خود را از وال استريت خارج مي‌کند که برخي منابع آن را بيش از 120 ميليارد دلار تخمين مي‌زدند. اين تهديد به حدي جدي بود که دولت اوباما با تمام ذهنيت نه چندان خوبي که به رياض داشت، ترجيح داد همه چيز را مسکوت بگذارد.
درباره ابزار دوم نيز بايد گفت آمريکا کاهش نقش دلار در معاملات بين‌المللي را يکي از خطرات بزرگ امنيت ملي خود مي‌داند که روند آن از سال 2018 نگران کننده‌تر از پيش شده است. با توجه به نفوذ عربستان در بازار نفت و تکيه دلار به کالايي مانند نفت، تهديد عربستان مي‌تواند تبعات بدي براي آمريکا داشته باشد.
تحليلگران به خوبي مي‌دانند عربستان امروز، همانند گاوي وحشي در چيني فروشي است؛ با سياستمداراني خام و جوان که در حال ويران کردن هستند. در آن سوي معادله هم رئيس جمهوري قرار دارد که تنها به دوشيدن اين گاو شيرده مي‌انيشد و بعيد است اين گاو را در آستانه قرباتي کردن بداند.
با اين وجود، هرگونه کنشي از سوي آمريکا مي‌تواند اتفاقات بزرگي را در جهان به بار بياورد و قطعا سياستمداران آمريکايي به توجه به تبعات اقتصادي رو در رويي با عربستان، ترامپ را در ناديده گرفتن پرونده خاشقجي تشويق مي‌کنند اما از ياد نبريم هر دو طرف اين معادله، بيگانه با جهان سياست اگر قصد زورآزمايي داشته باشند شايد اتفاق بزرگي در جهان رخ دهد.
نبايد از خاطر برد که در دوران رياست جمهوري ريچارد نيکسون، رابطه شاه ايران با آمريکا به مدت کوتاهي تيره و تار شد اما در نهايت، با صدور مجوزهاي فروش تسليحات نظامي به ايران، قراردادهايي گران قيمت - با سه برابر قيمت واقعي - امضا شد که کارخانه سلاح سازي آمريکا را از ورشکستگي نجات داد. شايد ترامپ به تکرار 46 سال پيش خوشبين است اما نبايد فراموش کرد که در عربستان، يکپارچگي سياسي وجود ندارد و همين موضوع، شکاف در داخل عربستان را شايد به سمت اتفاقاتي ببرد که در سال 1975 منجر به قتل ملک فیصل توسط يکي از اعضاي خاندان سلطنتي شد تا دربار هماهنگتر با واشنگتن باشد.
عربستان امروز تقريبا فاقد شعور و درک سياسي است؛ آنها حاضرند هر هزينه‌اي بدهند اما به ارضاي خواسته‌هاي خود بنشينند. آمريکا به خوبي اين را مي‌داند؛ در اتفاقات امروز، نقش تعيين کننده را آمريکا دارد که مي‌تواند با يک تهديد عربستان را به مرز جنون بکشاند البته اگر قتل و برکناري در ميان نباشد!
ترامپ علاقه‌اي ندارد گاو شيرده خود را از دست دهد؛ او بخوبي مي‌داند با هر تکانه اقتصادي اميدش به تداوم رياست جمهوري‌اش کاهش خواهد يافت. آل سعود هم به اين موضوع آگاه است تا شايد مصالحه‌اي ميان خود برقرار کنند. فعلا بايد منتظر واکنش جدي آمريکا به تبعات قتل ستون نويس واشنگتن پست بود.
تبعات قتل جمال خاشقچي در کنسولگري عربستان در شهر استانبول، حادتر از چند روز پيش شده است و کشورهاي غربي در پيگيري اتفاق رخ داده، آتشي تندتر از اپوزسيون نظام سياسي حاکم آل سعود دارند. رسانه‌هاي آنان نيز هر روز گزارش‌هايي را مخابره مي‌کنند که پادشاهي عربستان را در تنگناي عجيبي قرار داده است.
پادشاه عربستان با رحب طيب اردوغان تماس مي‌گيرد و از لزوم عميق شدن پيوندهاي دو کشور مي‌گويد؛ خبرهايي از رشوه 5 ميليارد دلاري رياض به آنکارا به گوش مي‌رسد تا به اين پرونده جهت دهي دهد. ماکرون رئيس جمهور فرانسه نيز براي آلوده نشدن پاريس به حمايت از رياض مي‌گويد به کشورهايي پيوسته است که پاسخ روشني از عربستان در اين باره مي‌خواهند.
دونالد ترامپ رئيس جمهور آمريکا هم دو موضع متفاوت گرفته است؛ او گفته اگر نقش حکومت عربستان در قتل خاشقجي اثبات شود تهديدهاي بزرگي را براي اين کشور در نظر مي‌گيرد و جاي ديگر مي‌گويد نمي‌تواند از معاملات 110 ميليارد دلاري نظامي با اين کشور بگذرد چرا که در اين صورت، صحرا نشينان به سراغ کشورهاي ديگري مانند چين و روسيه خواهند رفت نيم ميليون شغل در آمريکا به خطر مي افتد!
گرچه مسئولان عربستان سکوت پيشه کرده و پاسخ رسمي نمي‌دهند اما يک موضع غيررسمي از نزديکان دربار رياض معتقد است اگر آمريکا عربستان را تحريم کند اين کشور آن را با تهديدهاي بزرگتري پاسخ مي‌دهد از جمله نفت 200 دلاري.
*آيا نفت 200 دلاري در راه است؟
گرچه آمريکا در همه تحولات داخلي و چينش‌هاي سياسي عربستان نقش بسزايي دارد اما نه واشنگتن مي‌خواهد رياض را تنبيه کند و نه عربستان در اين ميان دست بسته است؛ تهديد عربستان به افزايش قيمت نفت، نقطه ضعف ترامپ را نشانه گرفته است، موضوعي که ترامپ ماه‌هاست به دنبال تحقق آن بوده و بارها گفته است قيمت نفت بايد کاهش يابد.
از سوي ديگر، در صورت تمايل عربستان به استفاده از ارزهاي غيردلاري براي معاملات نفت خام مي‌تواند تزلزل بزرگي در اقتصاد آمريکا پديد آورد. در دهه 70 ميلادي که ريچارد نيکسون معاهده برتون وودز را بر هم زد پيش بيني مي‌شد در جايگاه دلار تزلزل بزرگي به وجود آيد اما در سال 1978 آمريکايي‌ها به عربستان تکليف کردند نفت خود را تنها با دلار معامله کنند و در اوپک نيز مانع معامله نفت با هر ارزي جز دلار شوند. در ازاي آن هم حمايت‌هاي نظامي و عمراني خود را افزايش دهند که اين مهم در خاطرات جان پرکينز به خوبي مورد اشاره قرار گرفته است.
آل سعود در حالي چاره‌اي جز تبعيت از اين مهم نداشت که در سال 1974 يک قرارداد بسيار مهم با آمريکا امضا کرده بود. آنها از آمريکا پذيرفته بودند بايد برای جهانی‌شدن، با برنامه‌های آنها «هم‌اتاق» شوند و در مقابل برای برگشت دلارهای نفتی به وال‌استریت تضمین دهند. بر همین اساس کمیسیون اقتصادی مشترک ایالات‌متحده و عربستان سعودی مشهور به «IECOR» تشکیل شد و نقطه نهایی آن این شد که شبه‌جزیره نفت با پول سعودی‌ها و پیمانکاری شرکت‌های آمریکایی ساخته شود. قراردادی 25 ساله امضا شد که وزیر وقت خزانه‌داری امریکا در وصف آن گفت: «این قرارداد، موقعیت ایالات‌متحده را در بزرگ‌ترین کشور نفتی تثبیت کرد و مفهوم وابستگی را جا انداخت.»
گرچه هدف واشنگتن از این قرارداد تأمین امنیت انرژی بود اما وسیله این اقدام توجیه پروژه‌های اقتصادی برای بازگرداندن دلارهای عربی به امریکا بود. درواقع برای به بند درآوردن عربستان نظام اقتصادی این کشور باید با وال‌استریت و امریکا پیوند می‌خورد که این کار درنهایت زیرکی انجام شد. دلارهاي نفتي عربستان به آمريکا مي‌رفت و بر همين اساس، هر اتفاق بدي که براي اقتصاد آمريکا رخ مي‌داد عربستان بيشتر از ساير کشورهاي نفتي متضرر مي‌شد.
به همين دليل است که عربستان متحد آمريکا در اوپک است و واشنگتن را به عضو خاموش و غيررسمي اوپک تبديل کرده است. خواسته‌هاي آمريکا براي کاهش قيمت نفت از سوي رياض تعقيب مي‌شود، عربستان هم به دليل آنکه حجم عظيمي از سرمايه‌هايش در اقتصاد آمريکا سرمايه گذاري شده مجبور به تبعيت تمام و کمال از سياست‌هاي کاخ سفيد است.
*ابزار عربستان
مهمترين ابزاري که عربستان در دست دارد خروج سرمايه خود از آمريکا و انجام معاملات نفتي با ارزي جز دلار است. ابزار نخست براي هر دو کشور بسيار مهم است بطوري که در دوران اوباما، عربستان تهديد کرد در صورت انتشار گزارش حادثه تروريستي 11 سپتامبر، دلارهاي خود را از وال استريت خارج مي‌کند که برخي منابع آن را بيش از 120 ميليارد دلار تخمين مي‌زدند. اين تهديد به حدي جدي بود که دولت اوباما با تمام ذهنيت نه چندان خوبي که به رياض داشت، ترجيح داد همه چيز را مسکوت بگذارد.
درباره ابزار دوم نيز بايد گفت آمريکا کاهش نقش دلار در معاملات بين‌المللي را يکي از خطرات بزرگ امنيت ملي خود مي‌داند که روند آن از سال 2018 نگران کننده‌تر از پيش شده است. با توجه به نفوذ عربستان در بازار نفت و تکيه دلار به کالايي مانند نفت، تهديد عربستان مي‌تواند تبعات بدي براي آمريکا داشته باشد.
تحليلگران به خوبي مي‌دانند عربستان امروز، همانند گاوي وحشي در چيني فروشي است؛ با سياستمداراني خام و جوان که در حال ويران کردن هستند. در آن سوي معادله هم رئيس جمهوري قرار دارد که تنها به دوشيدن اين گاو شيرده مي‌انيشد و بعيد است اين گاو را در آستانه قرباتي کردن بداند.
با اين وجود، هرگونه کنشي از سوي آمريکا مي‌تواند اتفاقات بزرگي را در جهان به بار بياورد و قطعا سياستمداران آمريکايي به توجه به تبعات اقتصادي رو در رويي با عربستان، ترامپ را در ناديده گرفتن پرونده خاشقجي تشويق مي‌کنند اما از ياد نبريم هر دو طرف اين معادله، بيگانه با جهان سياست اگر قصد زورآزمايي داشته باشند شايد اتفاق بزرگي در جهان رخ دهد.
نبايد از خاطر برد که در دوران رياست جمهوري ريچارد نيکسون، رابطه شاه ايران با آمريکا به مدت کوتاهي تيره و تار شد اما در نهايت، با صدور مجوزهاي فروش تسليحات نظامي به ايران، قراردادهايي گران قيمت - با سه برابر قيمت واقعي - امضا شد که کارخانه سلاح سازي آمريکا را از ورشکستگي نجات داد. شايد ترامپ به تکرار 46 سال پيش خوشبين است اما نبايد فراموش کرد که در عربستان، يکپارچگي سياسي وجود ندارد و همين موضوع، شکاف در داخل عربستان را شايد به سمت اتفاقاتي ببرد که در سال 1975 منجر به قتل ملک فیصل توسط يکي از اعضاي خاندان سلطنتي شد تا دربار هماهنگتر با واشنگتن باشد.
عربستان امروز تقريبا فاقد شعور و درک سياسي است؛ آنها حاضرند هر هزينه‌اي بدهند اما به ارضاي خواسته‌هاي خود بنشينند. آمريکا به خوبي اين را مي‌داند؛ در اتفاقات امروز، نقش تعيين کننده را آمريکا دارد که مي‌تواند با يک تهديد عربستان را به مرز جنون بکشاند البته اگر قتل و برکناري در ميان نباشد!
ترامپ علاقه‌اي ندارد گاو شيرده خود را از دست دهد؛ او بخوبي مي‌داند با هر تکانه اقتصادي اميدش به تداوم رياست جمهوري‌اش کاهش خواهد يافت. آل سعود هم به اين موضوع آگاه است تا شايد مصالحه‌اي ميان خود برقرار کنند. فعلا بايد منتظر واکنش جدي آمريکا به تبعات قتل ستون نويس واشنگتن پست بود.
سه شنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۳۳
کد مطلب: 22119