جنگ دلاري

ميزنفت | در آستانه تحریم نفت ایران، شاهد یک بازی داغ گلف میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا هستیم. اروپایی ها از اعمال قدرت واشنگتن در مورد تعیین شرکای تجاری خود، ناراحت است و سیاستمداران این قاره از ایجاد یک سیستم مالی جایگزین خبر داده اند که می تواند استقلال مالی اروپایی ها را به ارمفان آورد. به هر ترتیب، اروپایی ها مدت هاست که به راهکارهای خروج از سایه جهانی آمریکا در مبادلات مالی و تجاری خود می نگرند.

استقلال مالی اروپا، یکی از رویاهای اروپایی ها بوده است. رهبران اروپا شامل مقامات کمیسیون اروپا و وزرای دولت های عضو خواهان ایجاد سامانه ای جایگزین برای سوییفت شده اند که خدمات ارتباطی برای بانک های دنیا فراهم می کند. مرکز این سامانه در بلژیک قرار دارد و یک موسسه خصوصی محسوب می شود. با وجود وابستگی بانک های آمریکایی به این سامانه و استقلال عمل آن، دولت ترامپ تهدید کرده که اعضای هیات مدیره این موسسه را در صورت عدم قطع روابط بانکی بین المللی ایران، مورد تحریم قرار خواهد داد.

اروپا در پاسخ به تحریم مجدد ایران از سوی واشنگتن به دنبال ایجاد یک سامانه ویژه است که در آن از سیستم دلاری و یا بانک های آمریکایی استفاده نخواهد شد.

در شرایط عادی، شرکت های اروپایی با ریسک ممنوعیت استفاده از سامانه مالی آمریکا و دلار این کشور در معاملات تجاری خود روبرو خواهند بود. اما با بهره گیری از این سامانه، شرکت های اروپایی می توانند بدون ریسک و با حمایت دولت های خود از کانال های پرداخت استفاده کنند.

اجرای این ایده که نخستین بار از سوی فدریکا موگرینی، مسیول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اجلاس عمومی سران در سازمان ملل در سپتامبر گذشته مطرح شد، منوط به حضور ایران در برجام خواهد بود.

به نظر می رسد با این راهبردها، امکان استقلال مالی دولت های اروپا پس از چند دهه فعالیت در سایه نظام دلاری وجود ندارد. در کوتاه مدت، حامیان این سامانه معتقدند به دلیل منافع آن، ایران در برجام باقی خواهد ماند و باید به انتظار تغییر در رهبران واشنگتن بمانیم. در بلندمدت نیز راهکار کاراتری برای استقلال مالی اروپا اندیشیده خواهد شد.

در این رویارویی، دلار همچنان در دنیا حکمفرمایی خواهد کرد که در خزانه دولت ها، سرمایه گذاری ها و تجارت جهانی استفاده خواهد شد. حامیان اروپا امیدوارند یورو روزی جایگزین دلار در عرصه جهانی شود و یا آن را به چالش بکشاند.   

هم اکنون، ارز واحد اروپا فاقد توانایی سیاسی و اقتصادی انجام چنین کاری است.بخشی از این شرایط به دلیل بدبینی پدید آمده در سال های اخیر در مورد یورو است که بر آینده طرح های اتحادیه سایه افکنده است. خروج کابوس وار انگلستان از اتحادیه اروپا بر مشکلات کنونی افزوده است. ظهور دولتی پوپولیست در ایتالیا و تصویب یک بودجه انبساطی نیز به التهاب یورو منجر شده است.

در مقایسه با اتحادیه اروپا، آمریکای امروز از ثبات سیاسی برخوردار بوده که به تثبیت جایگاه دلار و قدرتمندتر شدن آن، کمک شایانی کرده است.

بروکسل در مقایسه با واشنگتن با کار دشوارتری برای مقابله با بحران ها روبرو بوده و وقوع بحران بدهی ها در اتحادیه اروپا نیز مشکلات زیادی برای دولت های عضو به وجود آورده است.

ایالات متحده به دلیل استقلال مالی و پولی از آزادی عمل در تصمیم های خود برخوردار بوده، اما اروپایی ها از دیرباز با موانعی روبرو بوده اند. بودجه های ملی توسط دولت های عضو اتحادیه تعیین می شود و این اتحادیه در مورد بدهی ها و کسری های بودجه آنها بررسی هایی انجام می دهد. در این شرایط، با پدید آمدن یک بحران، (نظیر بحران بدهی ها در سال 2009 میلادی) بروکسل کار سختی خواهد داشت.

اتحادیه اروپا به دلیل الزام به اجرای اصلاحات مورد نیاز در کشورهای عضو، همواره با چالش بحران در اعضای خود روبرو است. برای حفظ انسجام اعضا و جلوگیری از خروج عضوی دیگر همانند اتفاقی که برای انگلستان روی داد، چنین کنترلی ضروری است. با داشتن سیستم مالی مستقل، اروپا می تواند از سایه دلار خارج شده و یورو را به ارزی فراگیر و دارای استقلال عمل تبدیل کند.

پیش بینی ها نشان می دهد جایگزین طراحی شده سوییفت به دلیل تداوم استفاده اعضا از دلار، از توانایی زیادی برخوردار نخواهد بود.

اعضای اتحادیه اروپا باید برای تداوم استفاده از دلار به الزامات آن پایبند باشند و سامانه جدید مالی اروپا فقط برای تراکنش های مشخص قابل استفاده خواهد بود.

شرکت های کوچک و متوسط اروپایی با چشم پوشی از بازار آمریکا، عدم خرید کالا از شرکت های آمریکایی تامین کننده محصولات و خدمات و همچنین عدم مراوده با بانک های آمریکایی جهت دریافت وام می توانند با ایران مراوده تجاری داشته باشند. اما حجم تجارت این شرکت ها محدود است.

در مقابل، شرکت های بزرگ اروپایی به دلیل فعالیت جهانی و وابستگی زیاد به دلار نمی توانند ریسک تجارت با ایران را بپذیرند. ترامپ تلاش کرده تا اروپا در این مسیر به موفقیت چندانی دست نیابد. تهدید به تحریم اعضای هیات مدیره سوییفت یک اقدام برهم زننده فعالیت های جهانی سوییفت خواهد بود.

همچنان راه حل دیپلماتیک برای حل و فصل اختلافات اتحادیه اروپا و ایالات متحده در مورد ایران وجود دارد. این اختلاف نظرها مهمترین انگیزه اروپا برای ایجاد یک سیستم مالی مستقل بوده است. مقامات وزارت خزانه داری آمریکا نیز رایزنی هایی برای انصراف اروپا از این تصمیم داشته اند. مثلا آنها از معافیت اقدامات انساندوستانه و پزشکی و دارویی از تحریم های اخیر سخن می گویند.

در شرایط کنونی، اختلاف نظرهای واشنگتن و بروکسل همچنان ادامه خواهد یافت. ادامه استفاده آمریکایی ها از ابزارهای مالی جهت اهداف سیاسی برای اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر قابل پذیرش نیست. متحدان پیشین ایالات متحده به منتقدان کنونی سیاست های این کشور تبدیل شده اند. بدین ترتیب رهبران اروپا از هم اکنون به انتظار انتخابات سال 2020 میلادی آمریکا و نتایج آن نشسته اند. بازی بزرگ آغاز شده است.



نویسنده: نیل بهاتیا
منبع: www.worldpoliticsreview.com
مترجم: محسن داوری

چهارشنبه ۹ آبان ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۱۹