چین، قربانی تنش های خلیج‌فارس؟

میز نفت | افزایش ریسک تردد نفت‌کش‌های عبوری از خلیج‌فارس، پرسش‌هایی در مورد ذخایر راهبردی نفت چین و وابستگی این کشور به انرژی وارداتی از خاورمیانه پدید آورده است.

چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت دنیا، از آسیب‌پذیری بالایی در صورت بسته شدن تنگه هرمز به‌عنوان گذرگاه کلیدی تأمین نفت دولت‌های آسیایی با تردد روزانه یک‌پنجم نفت دنیا از آن برخوردار است.

میزان وابستگی چینی‌ها به نفت وارداتی از ۵۰ درصد در سال ۲۰۰۸ میلادی به ۷۰ درصد در سال جاری افزایش‌یافته است. بدین ترتیب نگرانی‌های زیادی در مورد امنیت انرژی اژدهای زرد پدید آمده است.

لین بوکیانگ، از اساتید انستیتوی مطالعات سیاست‌گذاری انرژی در دانشگاه ژیامین چین می‌گوید: همه می‌دانند که وابستگی چین به انرژی‌های فسیلی وارداتی بسیار بالا است. لذا باید محافظه‌کارانه‌تر به اتفاقات آینده نگریست.

وی افزود: نکته مهم این است که دولت باید آگاه باشد که این وابستگی زیاد باعث می‌شود که ما با ریسک زیادی روبرو شویم.

سهم تولید داخلی نفت چین از مجموع تقاضای این کشور به‌سرعت در حال کاهش است. افزایش تقاضا و رشد واردات در تغییر این موازنه نقشی تأثیرگذار داشته است. آژانس بین‌المللی انرژی در سال گذشته اعلام کرد: وابستگی چین به نفت وارداتی در سال ۲۰۲۴ میلادی به ۷۶ درصد و در سال ۲۰۴۰ میلادی به ۸۲ درصد افزایش خواهد یافت.

هم‌اکنون روزانه ۴.۵ میلیون بشکه از خلیج‌فارس روانه چین می‌شود. همچنین ۱۰ میلیون بشکه نفت نیز از سایر نقاط دنیا خریداری می‌شود. در صورت بسته شدن تنگه هرمز، اقتصاد چین با بحران بزرگ و بی‌سابقه‌ای روبرو‌ خواهد شد.

رهبران عربستان در هفته‌های اخیر اعلام کرده‌اند برای اجرای تعهدات خود در صورت بسته شدن تنگه هرمز آمادگی دارند، اما در مورد واقعی بودن این ادعا ابهام‌های زیادی به چشم می‌خورد.در کوتاه‌مدت امکان تغییر منابع تأمین نفت موردنیاز توسط رهبران پکن وجود ندارد. با حذف صادرات ۱۰ میلیون بشکه‌ای نفت خلیج‌فارس، اقتصاد جهانی با ۹ درصد افت و اقتصاد چین با ۶ درصد سقوط روبرو‌ خواهد شد.
 
 
اژدهای بی‌دفاع؟!
چین نظیر سایر کشورهای غربی باید با ابزار ذخایر استراتژیک نفت خام با نوسانات غیرمنتظره عرضه طلای سیاه مقابله کند.

میزان نفت ذخیره‌شده در کشور چین از اسرار رهبران پکن بوده و در مورد آن اطلاعات دقیقی وجود ندارد. آن‌ها به دلیل رقابت‌های جهانی و مقابله با افزایش قیمت نفت علاقه‌ای به اعلام میزان ذخایر استراتژیک خود ندارند.
یک گزارش منتشرشده در سال ۲۰۱۸ میلادی حاکی از وجود ۹ مخزن ذخیره‌سازی نفت با ظرفیت ۲۷۶ میلیون بشکه در این کشور است. این عدد برابر با واردات ۲۷ روز چینی‌ها است.

دولت‌های غربی و ایالات‌متحده از سال‌ها پیش، دارای ذخایر ۹۰ روزه استراتژیک هستند. به دلیل پنهان‌کاری چینی‌ها، از تصاویر ماهواره‌ای برای سنجش میزان پر بودن‌ مخازن آن‌ها استفاده می‌شود. گفته می‌شود پکن در نظر دارد تا میزان ذخایر اضطراری خود را به استاندارد ۹۰ روزه دولت‌های غربی نزدیک کند. با شرایط کنونی، در صورت بسته شدن تنگه هرمز چینی‌ها با مشکلات زیادی در تأمین نفت موردنیاز روبرو‌ خواهند شد.

از سوی دیگر، روسیه و‌ چین با تبدیل‌شدن به دوستان نزدیک بر دامنه همکاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک مشترک در کنار فعالیت‌های نظامی راهبردی افزوده‌اند. این شرایط در دنیای امروز میان هیچ دو‌ کشور دیگری وجود ندارد.

این اتحاد راهبری از یک منطق قابل دفاع برخوردار است. چین به‌عنوان یک قدرت جهانی ظهور کرده و با دارا بودن جمعیت زیاد فاقد منابع طبیعی کلیدی است. روسیه نیز با داشتن اقتصادی ضعیف و‌ جمعیتی رو‌ به کاهش، دارای انبوه ذخایر چوب، آب، مواد معدنی، طلا، نفت و گاز طبیعی است.
 
پکن در اندیشه فتح بازارهای خاورمیانه
منطقه خاورمیانه و‌ شمال آفریقا به دلیل شرایط ویژه محیطی یکی از بازارهای دشوار برای سرمایه‌گذاران خارجی است؛ اما شرکت‌های دولتی و خصوصی چینی با افزایش تمایل به حضور در این منطقه روبرو بوده و علاوه بر تولید منابع طبیعی، خواهان سرمایه‌گذاری در منابع جدید و ایجاد هاب های تجاری هستند.

به‌هرحال، سرمایه‌گذاران چینی با درک‌ پیچیدگی‌های محیط تجاری در این منطقه و چالش‌های فعالیت مختلف نظیر امکان تغییر در دولت‌ها، عدم امنیت و ناپایداری روانه خاورمیانه شده‌اند.

در سال‌های اخیر، چینی‌ها در منطقه اوراسیا و صحرای آفریقا نیز سرمایه‌گذاری‌های اندکی داشته‌اند، اما میزان سرمایه‌گذاری‌های آن‌ها در خاورمیانه در حال افزایش است.

در سال 2016 میلادی، چین به بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار این منطقه تبدیل شد و رئیس‌جمهوری چین در سال گذشته از 23 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مالی، انسان دوستانه و توسعه‌ای کشورش در خاورمیانه خبر داده بود.

باوجود حضور بلندمدت چینی‌ها در آفریقا، آن‌ها در سال‌های اخیر خاورمیانه را به‌عنوان یکی از مقاصد سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی خود برگزیده‌اند. با خروج تدریجی ایالات‌متحده از بخش‌های اقتصادی و امنیتی خاورمیانه، شرکت‌های دولتی چین در حال تصرف این بازار هستند.

هرچند آن‌ها برای حضور در خاورمیانه و‌ شمال آفریقا با ریسک‌های پیچیده‌ای روبرو هستند. روابط دولت چین با کشورهای این منطقه رو‌ به بهبود بوده و راه ابریشم جدید چین در حال تغییر مهره‌های بازی در حوزه‌های مختلف است.

با اجرای راه ابریشم چینی‌ها، شکاف‌ها و چالش‌های موجود در پروژه‌های زیرساختی این منطقه برطرف شده و در بلندمدت، شاهد بهبود فضای تجاری و سرمایه‌گذاری در آن خواهیم بود. اما سرمایه‌گذاری‌های دولت چین با ریسک‌های مالی، زیست‌محیطی، اجتماعی و دولتی نیز برای پکن و دولت‌های میزبان روبرو‌ است.

این کشورها دارای تفاوت‌های چشمگیری در بخش‌های سیاسی و اقتصادی هستند. پکن خواهان قرار گرفتن جایگاه ایالات‌متحده در این منطقه است، اتفاقی که جایگاه منطقه‌ای پکن را ارتقای مهمی خواهد داد.
 
 
یک راه‌حل کلیدی
در سال‌های اخیر، چینی‌ها تلاش‌های گسترده‌ای برای بهبود امنیت انرژی کشورشان با ایجاد مخازن جدید ذخیره‌سازی نفت خام انجام داده‌اند. آن‌ها رویدادهای خاورمیانه را با دقت دنبال می‌کنند. یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت پکن، اجاره مخازن ذخیره‌سازی و نفت‌کش‌های قدیمی لنگرانداخته در کشورهای مختلف است.

هرچند این اقدامات‌ پکن با انتقاداتی به دلیل تأثیرگذاری برافزایش قیمت‌ها روبرو‌ شده است. البته توسعه خودروهای برقی، بهبود کارایی انرژی، محدودیت تردد خودرو در شهرها و سهمیه‌بندی نیز برای مدیریت سوخت در دستور کار چینی‌ها قرار دارد.

پیش‌بینی‌های چند مرکز مطالعات انرژی نشان می‌دهد با آغاز جنگ در خلیج‌فارس شاهد عبور قیمت طلای سیاه از مرز ۱۰۰ دلار خواهیم بود. این اتفاق کابوسی بزرگ برای اقتصاد چین به‌ویژه با آغاز جنگ تجاری دامنه‌دار آن‌ها با آمریکایی‌ها خواهد بود.
 
 
 
نویسنده: میشل لیلیولد
منبع: Eurasia Review
مترجم: محسن داوری
 
 
 
 
 
 

شنبه ۱۵ تير ۱۳۹۸ ساعت ۰۵:۳۸