۰
گزارش مهم فارین پالیسی از راهبرد چین در خلیج فارس

هراس پکن از نفت خاورمیانه

منطقه خلیج‌فارس در کانون سیاست‌های خاورمیانه‌ای چینی‌ها قرار دارد. در سایه عطش چین به نفت، بیشترین سرمایه‌گذاری شرکت های چینی در کشورهای عربستان و امارات متحده عربی در حوزه انرژی بوده است.
رئیس جمهور چین و پادشاه عربستان | میزنفت
رئیس جمهور چین و پادشاه عربستان | میزنفت
میز نفت | راهبرد چینی ها در حوزه راهبردی خلیج فارس، ایجاد روابط اقتصادی با همه بازیگران منطقه بدون توجه به رقابت های آنان است.پکن به منابع انرژی این منطقه نیاز زیادی دارد و یکی از کریدورهای کلیدی راه ابریشم جدید چین از آب‌های خلیج فارس می‌گذرد.

از نظر سیاسی، چینی‌ها در برابر اختلافات منطقه‌ای کشورهای حوزه خلیج‌فارس، بی‌طرف بوده‌اند. هرچند پروژه‌های زیرساختی آن‌ها در راه ابریشم جدید و یا "یک کمربند، یک راه" در برابر اختلافات کنونی، به شدت آسیب پذیر به نظر می‌رسد.

نقش آفرینی نظامی و اقتصادی آن‌ها در منطقه پررقابت خلیج‌فارس بدون درگیر شدن با تنش‌های منطقه‌ای، سیاسی و امنیتی غیرممکن به نظر می‌رسد. به هر ترتیب، موفقیت و‌ تداوم این راهبرد پکن در گروی درجه‌ای حداقلی از ثبات در منطقه خلیج‌فارس خواهد بود.

پس از اتفاقاتی نظیر ترور فرمانده سپاه قدس ایران و یا خروج ایالات متحده از برجام، چینی‌ها مجبور شدند موضعی دقیق‌تر بگیرند و از توسعه فعالیت‌های اقتصادی به عنوان گامی در جهت بهبود جایگاه امنیتی و ژئوپلیتیک خود بهره گیرند.

بدون توجه به دلایل ترور سردار سلیمانی، اتفاقات پس از این ترور به افزایش بی ثباتی در منطقه خاورمیانه منجر خواهد شد. اتفاقی که پیامدهای گسترده اقتصادی برای پکن به دنبال خواهد داشت لذا پکن با دقت بیشتری به اتفاقات فرارو خواهد نگریست.

پس از پایان معافیت‌های تحریمی ایالات متحده برای خرید نفت ایران توسط چین در می ۲۰۱۹ میلادی، واردات اندک اما تثبیت شده نفت تهران توسط شرکت‌های چینی ادامه یافت. براساس گزارش‌های اخیر منتشر شده، چین در ژوین ۲۰۱۹ میلادی، 186 هزار بشکه نفت در روز از ایران خریداری کرده است. این رقم در ماه آگوست بین 110 تا 186 هزار بشکه در نوسان بوده است.

ایرانی‌ها به شدت خواهان توسعه روابط تهران و پکن هستند. چینی‌ها نیز به عنوان مهم‌ترین شریک تجاری ایران بر اهمیت این روابط تاکید دارند. تداوم خرید نفت ایران توسط چین علاوه بر جنبه‌های مرتبط با کیفیت نفت این کشور، یک ابزار برای کم‌ توجهی به تحریم‌های واشنگتن، تقویت روابط دوطرفه و راهکاری برای جلوگیری از یک جنگ تمام عیار در خلیج فارس است.

در این راستا، چینی‌ها همچنان از ایران حمایت کرده و آمریکایی‌ها را متهم به افزایش تنش‌ها در خلیج‌فارس و نظامی کردن این منطقه کلیدی کرده‌اند.

باید دانست که عربستان سعودی به عنوان مهمترین رقیب منطقه ای ایران، به دلایل راهبردی این موضع گیری های پکن در مخالفت با اقدامات واشنگتن و‌ حمایت ضمنی از تهران را پذیرفته است.  عربستان و چین در حال تبدیل شدن به دو شریک تجاری بزرگ هستند و دورنمای همکاری های دو کشور بسیار کلیدی و گسترده خواهد بود.

روابط چین با دولت های منطقه خلیج فارس، تحت تأثیر گذار قدرت های منطقه ای و جهانی قرار دارد. برای دوره ای طولانی، امنیت این منطقه با توازن قدرت کشورهایی نظیر ایالات متحده و ایران پیوند داشت.

 به علاوه، بازارهای بین المللی انرژی با تغییرات گسترده ای روبرو شده و به دنبال آن امنیت منطقه خلیج فارس تحت تأثیر تنش های مختلفی قرار دارد.

در مجموع، درک مواضع چینی ها در مورد کشورهای خلیج فارس و توسعه روابط آنها با تهران، بسیار دشوار و پیچیده است.  پکن از سال ۲۰۱۶ میلادی به شریک راهبری ریاض و دو‌ سال بعد به شریک راهبری تجاری دولت امارات متحده عربی تبدیل شده است.

پایگاه چاینا گلوبال اینوستمنت ترکر اعلام کرده که در فاصله سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ میلادی، دولت چین ۸۳ میلیارد دلار در منطقه خلیج‌فارس سرمایه گذاری کرده است. سهم عربستان و امارات از این عدد ۶۲.۵۵ میلیارد دلار بوده است.

منطقه خلیج‌فارس در کانون سیاست‌های خاورمیانه‌ای چینی‌ها قرار دارد. در سایه عطش چین به نفت، بیشترین سرمایه‌گذاری شرکت های چینی در کشورهای عربستان و امارات متحده عربی در حوزه انرژی بوده است.

در سال ۲۰۱۷ میلادی، حجم تجارت چین و کشورهای منطقه خلیج‌فارس از مرز ۱۹۷ میلیارد دلار عبور کرد. هرچند علاوه بر حوزه انرژی در سایر بخش ها نیز شاهد توسعه همکاری های دو طرف هستیم. چینی‌ها خواهان متنوع کردن اقتصادهای تک محصولی منطقه خاورمیانه و توسعه بخش های پایین دستی هستند. در دوره سقوط قیمت نفت، اقتصادهای نفتی با آسیب‌های فراوانی روبرو می‌شوند. اتفاقی که پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فاجعه آمیزی به دنبال می آورد.
 
چین جایگزین آمریکا؟
پس از انقلاب منابع شیل در ایالات متحده و کاهش چشمگیر واردات نفت این کشور، وابستگی آمریکایی ها به نفت خاورمیانه کاهش یافته است. هرچند واشنگتن حاضر به ترک این منطقه نیست.

چینی ها تمایل دارند تا به عنوان جایگزین ایالات متحده در خاورمیانه فعالیت کنند. رهبران ریاض نیز به دلایلی از این راهبرد پکن استقبال کرده اند. عده ای این تغییر رویکرد ریاض را به اختلافات پشت پرده آنها با واشنگتن مرتبط می دانند. اما چینیها با وجود همه موانع فرارو به دنبال افزایش نقش آفرینی در این منطقه راهبردی هستند.

شواهد مختلف نشان می دهد پکن خواهان ایجاد چالش با کاخ سفید در عملی کردن این راهبرد نیست.  پس از اتفاقات یک سال اخیر در تنگه هرمز، چینی ها تلاش کرده اند تا با افزایش حضور نظامی در این آبراهه کلیدی، از امنیت ترانزیت انرژی وارداتی خود اطمینان یابند.

دولت های عربی پس از رویکرد واشنگتن در قبال اقدامات ایران در خلیج فارس و حملات یمنی های مورد حمایت تهران به تاسیسات آرامکو معتقدند نمی توانند به وعده های امنیتی آمریکایی ها دل خوش کنند. به ویژه اینکه واشنگتن تمایلی به استفاده از حربه نظامی در برابر رهبران ایران ندارد.

عکس العمل سرد ریاض نسبت به ترور سردار سلیمانی را نیز باید نشانه ای از این گسست دانست. شیوخ عربستانی امیدوارند با افزایش همکاری های امنیتی با چینی ها بتوانند در رقابت های منطقه ای با ایران از کارت های بازی بیشتری برخوردار شوند. در سال های اخیر، نیروهای ضدتروریسم دو کشور رزمایش های مشترکی در استان غربی ژین چیانگ برگزار کرده اند.

در سال‌های گذشته، نیروهای نظامی عربستان تنها با آمریکایی ها رزمایش های مشابهی برگزار کرده بودند. تاکنون چند ناو چینی در بندر جده پهلو گرفته اند. خبر انجام یک مانور مشترک چینی ها با نیروی دریایی عربستان در پایگاه ملک فیصل، یک ماه پس از مانور سه جانبه ایران، روسیه و چین در ماه نوامبر ۲۰۱۹ میلادی در رسانه ها منتشر شده است.
 
امتیاز قراردادی
رهبران ریاض و پکن قراردادهایی نیز برای خرید تجهیزات نظامی و فناوری های دفاعی امضا کرده اند. با خودداری آمریکایی ها از فروش پهپادهای نظامی به عربستان، چینی ها برای فروش این پرنده ها به شیوخ ریاض اعلام آمادگی کرده اند. گفته می‌شود چینی‌ها یک مرکز مونتاژ پهپادهای سی اچ.۴ را که مشابه پهپاد آمریکایی ام کیو وان است، در خاک عربستان احداث می کند.

تاکنون کشورهای عربستان، امارات و پاکستان پهپادهای وینگ لونگ چینی را به خدمت گرفته اند. اگرچه چینی‌ها نمی‌توانند همه تجهیزات نظامی مورد نیاز عربستانی را که تاکنون از آمریکا خریداری می شده، تامین کنند، اما با استقبال آنان از ایجاد مراکز مونتاژ تسلیحات نظامی در خاک عربستان، راه برای همکاری های دوجانبه هموارتر شده است. اتفاقی که به منزله نواخته شدن زنگ خطر برای چند دهه نقش آفرینی بی رقیب واشنگتن در خاورمیانه خواهد بود.
 
نگران از نا آرامی
تاثیر ترور سردار سلیمانی بر روابط چین_ ایران و چین_ عربستان نامشخص است. اما چینی ها از ایجاد یک رویارویی بزرگ نظامی در منطقه خلیج فارس به شدت نگران هستند. چینی ها بیم دارند که ده ها میلیارد دلار سرمایه گذاری آنان در این منطقه با ایجاد یک جنگ جدید بر باد رود.

در شرایط کنونی، پکن راهبرد چندگانه ای را در پیش گرفته است. از یک سو، آنان به دنبال خویشتن داری ایران در برابر ایالات متحده و متحدانش هستند. اما در مقابل، خواهان تصرف جایگاه آمریکا در این منطقه راهبردی بدون ریسک های احتمالی هستند.

این رویکرد چین به دلایل سرمایه گذاری های اقتصادی، از سوی رهبران کشورهای عربی با پذیرش روبرو شده است.

با افول صادرات نفت خاورمیانه به ایالات متحده، دولت های عربی به دنبال تثبیت بازارهای صدور نفت خود در آسیا و به ویژه چین هستند. نقش آفرینی امنیتی ایالات متحده نیز در حال افول است. گویی معماری ساختار امنیتی منطقه کلیدی خاورمیانه نیز در حال پوست اندازی است. به خاورمیانه جدید خوش آمدید.
 
 
 
منبع: Foreign Policy
 
مترجم: محسن داوری
دوشنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۲۹
کد مطلب: 26059
نام شما

آدرس ايميل شما
نظر شما *