تحریم ها «باز» می گردند؟

هاتف ستاری اسمرود/ در این نوشتار سعی داریم با توجه به قواعد حقوق بین الملل عمومی و علی الخصوص عهدنامه حقوق معاهدات مصوب 1969(عهدنامه مزبور از چنان اهمیتی برخوردار است که برای کشور های عضو از لحاظ معاهده ای و برای کشورهای غیر عضو از لحاظ عرفی لازم الاجرا می باشد)  به بررسی موضوع امکان لغو برجام یا بازگشت تحریم ها توسط ایالات متحده آمریکا بپردازیم.

همه بر این امر واقفیم که برجام یک معاهده بین المللی است که به تصویب مقامات صلاحیت دار کشورهای امضا کننده آن رسیده است و حتی تصویب أن در قالب قطعنامه شورای امنیت در واقع تایید معاهده فوق قلمداد شده است.(به بیان خود قطعنامه).

هرچند که امکان اعاده حقوق کشور ایران بر اساس منشور نیز مورد مداقه قرار گرفته.بر اساس کنوانسیون حقوق معاهدات مصوب 1969 که معاهدات بین المللی بر اساس آن نظم و نسق می یابند،امکان کناره گیری از معاهدات به دو صورت پیش بینی شده است.

اول اینکه شرط کناره گیری از معاهدات بایستی به صورت مصرح در معاهده پیش بینی شده باشد(بند 1 ماده 56) و در صورت پیش بینی نشدن این حق در معاهده،هر یک از طرفین معاهده می تواند در هر زمان با جلب رضایت سایر طرف ها کناره گیری خود را از معاهده اعلام کند.(بند ب ماده 54).

حال با مراجعه به متن در دسترس برجام،امکان کناره گیری هیچ یک از طرفین در آن پیش بینی نشده است و از طرف دیگر اگر ایالات متحده بر آن باشد تا با جلب رضایت سایر طرف ها از معاهده کناره گیری کند به احتمال قریب به یقین،دولت ایران با این امر به مخالفت خواهد پرداخت.لذا با توجه به تفاسیر فوق،امکان کناره گیری از برجام به صورت حقوقی و بر اساس قواعد حقوق بین الملل وجود نداشته،لذا از این باب ایالات متحده محکوم به اجرای برجام است.

حال فرضی را در نظر بگیریم که ایالات متحده بدون کناره گیری از معاهده برجام از اجرای آن سرباز زده و یا نسبت به آن تمرد کند!در اینصورت ابزار حقوقی دولت ایران در برخورد با این عهد شکنی چیست؟

در ادبیات حقوق بین الملل عمومی به عمل فوق رد معاهده یا repudiation گفته می شود که ناظر به نقض اساسی معاهده و یا عدم اجرای موضوع معاهده می باشد.(ماده 60 عهدنامه حقوق معاهدات)در اینصورت نیز ماده 60 عهدنامه حقوق معاهدات،مقرر می دارد که طرفین دیگر معاهده می توانند با توافق جمعی معاهده را خاتمه دهند.به بیان بهتر جبران یک ضرر به کمک یک ضرر بزرگتر..(ضرر نقض برجام توسط ایالات متحده آمریکا و ضرر بزرگتر خاتمه کل برجام نسبت به طرفین).

حال مساله جایی جالبتر می کند که بر اساس عهدنامه حقوق معاهدات و در ادامه ماده 60 مقرر می کند که معاهداتی که موضوع آن ها جلوگیری از بروز جنگ و موضوعات بشر دوستانه است،نقض معاهده توسط یک طرف،طرفین دیگر را مجاز نمی دارد که به فسخ کل معاهده اقدام کنند.به عبارت بهتر اگر موضوع برجام را معاهده ای در راستای مقابله با وقوع جنگ قلمداد کنیم،راهی جز ادامه برجام برای سایر طرفین باقی نخواهد ماند..

حال اگر قرار باشد که از دید منشور سازمان ملل متحد و به عنوان قطعنامه به معاهده مزبور بنگریم بایستی بیان داشت که تنها راه ایران به صورت مجمل،شکایت به شورای امنیت سازمان ملل متحد است. بر اساس قواعد منشور سازمان ملل متحد،اگر هر یک از اعضای اصلی شورای امنیت طرف دعوی باشد،از دادن رای و حق وتو ممنوع است.جدای از نقض مقرره فوق که به کرات توسط اعضای دائم شورای امنیت اتفاق افتاده است،بر فرض ممنوعیت ایالات متحده از دادن هرگونه رای در موضوع مطروحه در شورای امنیت،آیا کشورهای عضو دائم دیگر همچون انگلیس و فرانسه،له ایالات متحده رای خواهند داد یا علیه آن؟
 

سه شنبه ۲۵ آبان ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۴۹