کارتل شرکتهای بین المللی نفتی و معمای سقوط قیمت نفت
رضا پاکدامن
شوک سقوط قیمت نفت طی یک دوره کوتاه واکنشهای متفاوتی را بدنبال داشته است. با توجه به ضربه سنگین این وضعیت به اقتصاد کشور ضرورت دارد علل این پدیده بصورت کارشناسی و بدون تاثیرپذیری از القائات و احساسات ، ریشه یابی شده تا بتوان تدبیرهای مناسب را اتخاذ گردد.
به گزارش ميزنفت، طبق قاعده کلی ، قیمت نفت تابع عرضه و تقاضا است. از جنبه تقاضا، اگرچه اقتصادهای بزرگ جهان با رکود اقتصادی مواجه هستند ولی این وضعیت نمی تواند عامل اصلی سقوط ناگهانی قیمت ها محسوب شود، لذا باید رفتار عرضه کنندگان را عامل اصلی این پدیده دانست.
اصلی ترین عرضه کنندگان نفت در بازارهای جهانی عبارتند از:
الف) کشورهای عضو اپک
ب) کشورهای خارج از اپک ( که در صدر آنها روسیه قرار دارد)
ج) شرکتهای بین المللی نفتی
در یادداشت قبلی با عنوان "آثار کاهش قیمت نفت بر اقتصاد کشورهای جهان"، نگارنده این فرضیه غالب که عربستان را عامل اصلی این بحران می داند را مورد تردید قرار داده است.
درگروه دوم( کشورهای صادرکننده نفت خارج از اپک)، روسیه می تواند نقش تاثیرگذار بر بازار نفت داشته باشد.
طبق آمار منتشر شده ، روسیه طی سال ۲۰۱۴ رکورد تولید نفت بعد از فروپاشی شوروی را زده است.دلیل اصلی این موضوع تنش سیاسی این کشور با غرب و تحریمهای سنگین و فلج کننده بوده ،که این کشور با آن مواجه بوده و سعی در جبران آن از طریق افزایش درامدهای نفتی داشته است.
دولت آمریکا نیز از سال گذشته با تصمیماتی غافلگیرانه بر بازار نفت تاثیرگذار بوده است.
برای نمونه وزارت انرژی ایالات متحده در تابستان سالجاری(ژوئن ۲۰۱۴) مجوز صادرات LNG به ژاپن را صادر کرد. ژاپن از معدود کشورهائی است که علیرغم ملحق نشدن به موافقتنامه تجارت آزاد FTA با آمریکا این مجوز را اخذ کرده است.
طبق یکی از تحلیلهای بین المللی، با عنوان" انقلاب شیل به ژاپن رسید "صدور این مجوز تاثیر زیادی در بازار انرژی ژاپن داشته است.www.petroleumlaw.ir
در ماه جاری ( ژانویه) نیز دولت آمریکا مجوز صادرات نفت شیل این کشور ، همچنین صادرات نفت خام کانادا از طریق ایالات متحده را صادر کرده است.
گروه سوم از عرضه کنندگان، کارتل متشکل از شرکتهای بین المللی نفتی خصوصی هستند که در تحلیلهای داخلی و حتی بین المللی کمترین اشاره به آنها نشده و اصولاً نقش این ابرشرکتها در این بحران از نظرها پنهان مانده است.
* سوال: آیا این کارتل نفتی بعنوان تولیدکنندگان بخش اعظم نفت جهان ،همچون کشورهای صادرکننده نفت از سقوط قیمتها متضرر می شوند؟
پاسخ به این سوال کلیدی ، به شناخت علل سقوط بی¬سابقه قیمتها کمک موثری می¬کند.
ده شرکت نفت برتر جهان از لحاظ تولید نفت جمعاًنزدیک به ۵۰ میلیون بشکه نفت در روز را تولید می¬کنند،که شرکت آرامکو عربستان در صدر قرار دارد. چهار شرکت Exxon Mobil,Shell,BP,Chevron بین این ده شرکت نفتی برتر از لحاظ حجم تولید قرار دارند.(شرکتهای ملی نفت کشورهای روسیه ، ایران ، چین ، کویت و مکزیک نیز جزء ده شرکت برتر دنیا محسوب می شوند). لذا سیاستهای هماهنگ این چهار شرکت می تواند بازار نفت جهان را بسیار متاثر سازد.
از چند سال قبل ،کارتل نفتی مزبور به دو دلیل اقتصادی و فنی به فکرتجدید نظر در سیاستهای نفتی خود افتاده بودند. این موضوع صراحتاً در مصاحبه های مسئولین این شرکتها حداقل از سال ۲۰۱۳ منعکس شده بود. این شرکتها علی-رغم دقت بسیار بالا در مصاحبه هزینها و ریسکها ، در اجرای مگا پروژه¬ها با معضل افزایش شدید هزینه ها مواجه شده ، بطوری که سهامداران شدیداً خواستار تجدید نظر مدیران در هزینه های پروژهها شده بودند.
در همین رابطه در دسامبر ۲۰۱۳ خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی با عنوان Megaproject tails wag the Big Oil dog) مشکلات شرکتهای معظم نفتی درمگا پروژه ها را تشریح کرده بود.
در این گزارش تحلیلی شرکتهای بزرگ نفتی بین المللی نسبت به افزایش شدید هزینه های سرمایه گذاری در پروژه های نفتی و کاهش حاشیه سود این شرکتها اذعان و ابراز نگرانی کرده بودند.
برای نمونه شرکت آمریکائی شورن که قبلاً هزینه پروژه بزرگ صادرات گاز Gorgon در استرالیا را ۵۲ میلیارد دلار براورد کرده بود، اواخر سال ۲۰۱۳ اعلام کرد این پروژه نیاز به ۲ میلیارد دلار بودجه اضافی دارد.
مشاور شرکت BP نیز در همان زمان با صراحت به تجدید نظر در سرمایه گذاری ها در همه پروژه ها توسط شرکتهای بزرگ نفتی و لزوم اتخاذ "تصمیمات سخت" اشاره کرده بود.
"Companies are looking at the cost implications of all projects and all regions much more closely now than they did ۱۰ years ago and are having to make some tough decisions due to the much higher risk profile of projects today."
گروه BG نیز در سال ۲۰۱۳ با هزینه های فزایند احداث در پروژه LNG در استرالیا مواجه شده بود.
پروژه میدان Kashkanدر قزاقستان نیز با بیش از ۵۰ میلیارد دلار هزینه، برای شرکتهای نفتی غربی دردسر ساز شده است.
در سال ۲۰۱۴ شرکت نروژی Statoil نیز از پروژه شاه دنیز آذربایجان خارج گردید. تحلیلگران Barclays در گزارش ژانویه ۲۰۱۴ با تشریح این وضعیت ، کاهش در سرمایه گذاریها و به تبع آن کاهش در تولید را برای دوره ای پیش بینی کرده بودند.
عوامل فنی:
صرف نظر از عوامل اقتصادی ، عوامل فنی نیز بر تجدید نظر در رویکردهای سرمایه گذاری کارتلهای نفتی تاثیر گذار بوده است.
در سال ۲۰۱۰ متعاقب حادثه انفجار در چاههای نفت در خلیج مکزیک ، پرونده های قضائی سنگین حقوقی و کیفری علیه شرکت BP و پیمانکاران آن تشکیل که رسیدگی به آنها تاکنون ادامه داشته و مجازاتهای سنگینی برای این شرکتها توسط مراجع قضائی و دولتی آمریکا تعیین گردیده ( که مشروح این احکام قبلا" در وبلاگ حقوق نفت منعکس گردیده است)، نه تنها شرکت BP ، بلکه سایر شرکتهای بزرگ نفتی را در بازنگری فنی در عملیات نفتی پر ریسک خصوصاً در آبهای عمیق مصمم کرده است.
به غیر از حادثه مزبور ، شرکت Shell نیز در سال ۲۰۰۸ با حادثه مشابه ولی در ابعاد کوچکتر در سواحل نیجریه مواجه شده ، که رسیدگی حقوقی این واقعه در ژانویه ۲۰۱۵ با مصالحه طرفین و تقبل شرکت هلندی به پرداخت بیش از ۸۳ میلیون دلار ،خاتمه یافته است.
آقای Daniel Yergin کارشناس ارشد انرژی و نامزد سمت وزارت انرژی دولت آمریکا اخیراً در یادداشت dramatic drop in oil prices در روزنامه وال استریت جورنال سقوط قیمت نفت را تحلیل کرده است
آقای Yergin با توجه به گذشتن از اوج سرمای زمستان ،افزایش چشمگیر قیمتهارا بعید می داند، مگر اینکه شرایط پیش بینی نشده ای ازجمله موارد زیر به وقوع بپیوندد:
الف) رونق اقتصاد جهانی
ب) بحران ژئوپلتیکی یا اختلال در عرضه خصوصاً در خاورمیانه و شمال آفریقا
و در این رابطه سه نکته مهم را خاطر نشان کرده است:
نکته اول: سقوط قیمت نفت غیر معمول نیست. زیرا ،در دهه ۳۰ میلادی جهش تولید نفت در تگزاس آمریکا ، قیمت نفت را ناگهان با ۱۰ درصد کاهش مواجه ساخت.در دهه۵۰ میلادی سقوط قیمت نفت ، منجر به عزم کشورهای صادرکننده نفت به تاسیس اوپک برای حفظ منافعشان گردید.در اواسط دهه ۸۰ نیز ، ورود نفت دریای شمال ،آلاسکا و مکزیک به بازار موجب سقوط قیمت نفت به ۱۰ دلار دربشکه رسید.
نکته دوم: عرضه غیر متعارف نفت به بازار عرضه نفت از میادین ایالات متحده و کانادا به بازار، بصورت غیرقابل پیش بینی بوده است.
نکته سوم: کاهش قیمتهای نفت ، موجب کاهش سرمایه گذاریها در این صنعت خواهد شد.
میزان کاهش سرمایه گذاریها نه در آمریکای شمالی ، بلکه در سایر نقاط دنیا شدید تر خواهد بود.
جمع بندی:
بازار نفت پس از یک دوره چند ساله که قیمتهای بالا را تجربه کرده، و صدها میلیارد دلار درامد برای شرکتها و کشورهای نفتی داشته است ، یک دوره چند ساله قیمت های ارزان را سپری خواهد کرد. کارتلهای نفتی و برخی از کشورهای هوشمند همچون عربستان که این درامدهای نجومی را پس انداز کرده اند و می توانند با آرامش این دوره را پشت سر بگذارند.
بنظر نگارنده طی دوره ای که قیمت نفت در پائین ترین سطح خود است،کارتل های نفتی می توانند با کمترین ضرر و با آسودگی از زمینگیر شدن رقبا (اوپک و روسیه )، سیاست های نفتی خود را بازنگری و حتی بازار را مهندسی کنند.
بنابراین منتفعین اصلی از سقوط قیمت نفت عبارتند از:
اقتصادهای صنعتی جهان ( برای خروج از رکود اقتصادی) و کارتل نفتی شرکت های غربی لذا هماهنگی دولتهای غربی و این کارتل نفتی در بروز این پدیده منطقی به نظر می رسد.
و متضررین اصلی از سقوط قیمت نفت ،کشورهای صادرکننده نفت عضو اوپک و روسیه ،خصوصاً کشورهائی که صدها میلیارد دلار درآمد نفتی را بدون رعایت غبطه، بر باد داده اند ،خواهند بود.
اصلی ترین عرضه کنندگان نفت در بازارهای جهانی عبارتند از:
الف) کشورهای عضو اپک
ب) کشورهای خارج از اپک ( که در صدر آنها روسیه قرار دارد)
ج) شرکتهای بین المللی نفتی
در یادداشت قبلی با عنوان "آثار کاهش قیمت نفت بر اقتصاد کشورهای جهان"، نگارنده این فرضیه غالب که عربستان را عامل اصلی این بحران می داند را مورد تردید قرار داده است.
درگروه دوم( کشورهای صادرکننده نفت خارج از اپک)، روسیه می تواند نقش تاثیرگذار بر بازار نفت داشته باشد.
طبق آمار منتشر شده ، روسیه طی سال ۲۰۱۴ رکورد تولید نفت بعد از فروپاشی شوروی را زده است.دلیل اصلی این موضوع تنش سیاسی این کشور با غرب و تحریمهای سنگین و فلج کننده بوده ،که این کشور با آن مواجه بوده و سعی در جبران آن از طریق افزایش درامدهای نفتی داشته است.
دولت آمریکا نیز از سال گذشته با تصمیماتی غافلگیرانه بر بازار نفت تاثیرگذار بوده است.
برای نمونه وزارت انرژی ایالات متحده در تابستان سالجاری(ژوئن ۲۰۱۴) مجوز صادرات LNG به ژاپن را صادر کرد. ژاپن از معدود کشورهائی است که علیرغم ملحق نشدن به موافقتنامه تجارت آزاد FTA با آمریکا این مجوز را اخذ کرده است.
طبق یکی از تحلیلهای بین المللی، با عنوان" انقلاب شیل به ژاپن رسید "صدور این مجوز تاثیر زیادی در بازار انرژی ژاپن داشته است.www.petroleumlaw.ir
در ماه جاری ( ژانویه) نیز دولت آمریکا مجوز صادرات نفت شیل این کشور ، همچنین صادرات نفت خام کانادا از طریق ایالات متحده را صادر کرده است.
گروه سوم از عرضه کنندگان، کارتل متشکل از شرکتهای بین المللی نفتی خصوصی هستند که در تحلیلهای داخلی و حتی بین المللی کمترین اشاره به آنها نشده و اصولاً نقش این ابرشرکتها در این بحران از نظرها پنهان مانده است.
* سوال: آیا این کارتل نفتی بعنوان تولیدکنندگان بخش اعظم نفت جهان ،همچون کشورهای صادرکننده نفت از سقوط قیمتها متضرر می شوند؟
پاسخ به این سوال کلیدی ، به شناخت علل سقوط بی¬سابقه قیمتها کمک موثری می¬کند.
ده شرکت نفت برتر جهان از لحاظ تولید نفت جمعاًنزدیک به ۵۰ میلیون بشکه نفت در روز را تولید می¬کنند،که شرکت آرامکو عربستان در صدر قرار دارد. چهار شرکت Exxon Mobil,Shell,BP,Chevron بین این ده شرکت نفتی برتر از لحاظ حجم تولید قرار دارند.(شرکتهای ملی نفت کشورهای روسیه ، ایران ، چین ، کویت و مکزیک نیز جزء ده شرکت برتر دنیا محسوب می شوند). لذا سیاستهای هماهنگ این چهار شرکت می تواند بازار نفت جهان را بسیار متاثر سازد.
از چند سال قبل ،کارتل نفتی مزبور به دو دلیل اقتصادی و فنی به فکرتجدید نظر در سیاستهای نفتی خود افتاده بودند. این موضوع صراحتاً در مصاحبه های مسئولین این شرکتها حداقل از سال ۲۰۱۳ منعکس شده بود. این شرکتها علی-رغم دقت بسیار بالا در مصاحبه هزینها و ریسکها ، در اجرای مگا پروژه¬ها با معضل افزایش شدید هزینه ها مواجه شده ، بطوری که سهامداران شدیداً خواستار تجدید نظر مدیران در هزینه های پروژهها شده بودند.
در همین رابطه در دسامبر ۲۰۱۳ خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی با عنوان Megaproject tails wag the Big Oil dog) مشکلات شرکتهای معظم نفتی درمگا پروژه ها را تشریح کرده بود.
در این گزارش تحلیلی شرکتهای بزرگ نفتی بین المللی نسبت به افزایش شدید هزینه های سرمایه گذاری در پروژه های نفتی و کاهش حاشیه سود این شرکتها اذعان و ابراز نگرانی کرده بودند.
برای نمونه شرکت آمریکائی شورن که قبلاً هزینه پروژه بزرگ صادرات گاز Gorgon در استرالیا را ۵۲ میلیارد دلار براورد کرده بود، اواخر سال ۲۰۱۳ اعلام کرد این پروژه نیاز به ۲ میلیارد دلار بودجه اضافی دارد.
مشاور شرکت BP نیز در همان زمان با صراحت به تجدید نظر در سرمایه گذاری ها در همه پروژه ها توسط شرکتهای بزرگ نفتی و لزوم اتخاذ "تصمیمات سخت" اشاره کرده بود.
"Companies are looking at the cost implications of all projects and all regions much more closely now than they did ۱۰ years ago and are having to make some tough decisions due to the much higher risk profile of projects today."
گروه BG نیز در سال ۲۰۱۳ با هزینه های فزایند احداث در پروژه LNG در استرالیا مواجه شده بود.
پروژه میدان Kashkanدر قزاقستان نیز با بیش از ۵۰ میلیارد دلار هزینه، برای شرکتهای نفتی غربی دردسر ساز شده است.
در سال ۲۰۱۴ شرکت نروژی Statoil نیز از پروژه شاه دنیز آذربایجان خارج گردید. تحلیلگران Barclays در گزارش ژانویه ۲۰۱۴ با تشریح این وضعیت ، کاهش در سرمایه گذاریها و به تبع آن کاهش در تولید را برای دوره ای پیش بینی کرده بودند.
عوامل فنی:
صرف نظر از عوامل اقتصادی ، عوامل فنی نیز بر تجدید نظر در رویکردهای سرمایه گذاری کارتلهای نفتی تاثیر گذار بوده است.
در سال ۲۰۱۰ متعاقب حادثه انفجار در چاههای نفت در خلیج مکزیک ، پرونده های قضائی سنگین حقوقی و کیفری علیه شرکت BP و پیمانکاران آن تشکیل که رسیدگی به آنها تاکنون ادامه داشته و مجازاتهای سنگینی برای این شرکتها توسط مراجع قضائی و دولتی آمریکا تعیین گردیده ( که مشروح این احکام قبلا" در وبلاگ حقوق نفت منعکس گردیده است)، نه تنها شرکت BP ، بلکه سایر شرکتهای بزرگ نفتی را در بازنگری فنی در عملیات نفتی پر ریسک خصوصاً در آبهای عمیق مصمم کرده است.
به غیر از حادثه مزبور ، شرکت Shell نیز در سال ۲۰۰۸ با حادثه مشابه ولی در ابعاد کوچکتر در سواحل نیجریه مواجه شده ، که رسیدگی حقوقی این واقعه در ژانویه ۲۰۱۵ با مصالحه طرفین و تقبل شرکت هلندی به پرداخت بیش از ۸۳ میلیون دلار ،خاتمه یافته است.
آقای Daniel Yergin کارشناس ارشد انرژی و نامزد سمت وزارت انرژی دولت آمریکا اخیراً در یادداشت dramatic drop in oil prices در روزنامه وال استریت جورنال سقوط قیمت نفت را تحلیل کرده است
آقای Yergin با توجه به گذشتن از اوج سرمای زمستان ،افزایش چشمگیر قیمتهارا بعید می داند، مگر اینکه شرایط پیش بینی نشده ای ازجمله موارد زیر به وقوع بپیوندد:
الف) رونق اقتصاد جهانی
ب) بحران ژئوپلتیکی یا اختلال در عرضه خصوصاً در خاورمیانه و شمال آفریقا
و در این رابطه سه نکته مهم را خاطر نشان کرده است:
نکته اول: سقوط قیمت نفت غیر معمول نیست. زیرا ،در دهه ۳۰ میلادی جهش تولید نفت در تگزاس آمریکا ، قیمت نفت را ناگهان با ۱۰ درصد کاهش مواجه ساخت.در دهه۵۰ میلادی سقوط قیمت نفت ، منجر به عزم کشورهای صادرکننده نفت به تاسیس اوپک برای حفظ منافعشان گردید.در اواسط دهه ۸۰ نیز ، ورود نفت دریای شمال ،آلاسکا و مکزیک به بازار موجب سقوط قیمت نفت به ۱۰ دلار دربشکه رسید.
نکته دوم: عرضه غیر متعارف نفت به بازار عرضه نفت از میادین ایالات متحده و کانادا به بازار، بصورت غیرقابل پیش بینی بوده است.
نکته سوم: کاهش قیمتهای نفت ، موجب کاهش سرمایه گذاریها در این صنعت خواهد شد.
میزان کاهش سرمایه گذاریها نه در آمریکای شمالی ، بلکه در سایر نقاط دنیا شدید تر خواهد بود.
جمع بندی:
بازار نفت پس از یک دوره چند ساله که قیمتهای بالا را تجربه کرده، و صدها میلیارد دلار درامد برای شرکتها و کشورهای نفتی داشته است ، یک دوره چند ساله قیمت های ارزان را سپری خواهد کرد. کارتلهای نفتی و برخی از کشورهای هوشمند همچون عربستان که این درامدهای نجومی را پس انداز کرده اند و می توانند با آرامش این دوره را پشت سر بگذارند.
بنظر نگارنده طی دوره ای که قیمت نفت در پائین ترین سطح خود است،کارتل های نفتی می توانند با کمترین ضرر و با آسودگی از زمینگیر شدن رقبا (اوپک و روسیه )، سیاست های نفتی خود را بازنگری و حتی بازار را مهندسی کنند.
بنابراین منتفعین اصلی از سقوط قیمت نفت عبارتند از:
اقتصادهای صنعتی جهان ( برای خروج از رکود اقتصادی) و کارتل نفتی شرکت های غربی لذا هماهنگی دولتهای غربی و این کارتل نفتی در بروز این پدیده منطقی به نظر می رسد.
و متضررین اصلی از سقوط قیمت نفت ،کشورهای صادرکننده نفت عضو اوپک و روسیه ،خصوصاً کشورهائی که صدها میلیارد دلار درآمد نفتی را بدون رعایت غبطه، بر باد داده اند ،خواهند بود.
سه شنبه ۳۰ دی ۱۳۹۳ ساعت ۰۹:۳۷
کد مطلب: 4838
