آینده نفت ایران پس از توافق لوزان

تنها دو هفته پس از انتشار بیانیه سوئیس و دستیابی ایران و شش قدرت جهانی ، به یک تفاهم در خصوص چارچوب‌های همکاری، شرکت‌های خارجی ، مذاکره برای بازگشت به ایران را به صورت جدی تر دنبال می‌کنند.

در روزهای آخر فروردین ماه کشور آلمان میزبان مدیران ارشد شرکت‌های نفتی غربی وطرف‌های ایرانی برای سرمایه گذاری در کشورمان بود.بعد از مذاکرات هسته‌ای لوزان علاوه بر شرکت های هلندی - انگلیسی رویال داچ شل ، توتال از فرانسه ، لوک اویل از روسیه به همراه ۲ شرکت نفتی چین و ۳ شرکت نفت و گاز هند نیز برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام آمادگی کردند.

به عقیده «پیتر هارل» از مقامات ارشد سابق تیم تحریم‌کننده ایران در امریکا:« کاملاً روشن است که شرکت‌های نفتی برای سرمایه‌گذاری در ایران مشتاق هستند.» حضور مقامات نفتی غرب در کنفرانسی که تمرکز آن بر سرمایه گذاری در ایران بود، به شکل‌گیری‌ یک چشم‌انداز جدید در ایران اشاره دارد. تقریبا در همان زمان که شرکت های بزرگ نفتی در هتل «پلیس هنسن کمپینسکی» در آلمان مشغول بررسی راه های ورود به بازار نفت و گاز ایران بودند اینجا در تهران وزیر نفت ایران در یک نشست خبری با رسانه ها ، بسیاری از پرسش ها را در زمینه مجهولات ذهنی سرمایه گذاران داخلی و خارجی بی پاسخ نمی گذاشت. اینکه چگونه از ظرفیت‌های به‌ وجود آمده دوره بعد از توافق استفاده کنند.

اما سوال اصلی این یادداشت این است «آیا بستر برای سرمایه گذاری خارجی و بخش خصوصی در صنعت نفت ایران مهیا است؟»یکی از کارهای مهم و اساسی شرکت ها و بنگاه ها رصد، وضعیت بازار است.تغییر و تحولات داخلی و بین الملل برای آنها به مثابه فرصت و تهدید جدید است.همزمانی نشست شرکت های نفتی در آلمان با نشست خبری وزیر نفت با خبرنگاران در یک نقطه باعث تلاقی اعلام سیاست های اجرایی این وزارت خانه صنعتی ، اقتصادی دولت ایران با آن شرکت ها شد و مامنی برای بررسی توسعه صنایع بالادستی و پایین دستی نفت در این سرزمین. آنجا که بیژن نامدار زنگنه در پاسخ خبرنگاری می گوید :«از حضور بخش خصوصی در پروژه‌های نفت و گاز استقبال می‌کنیم، البته اگر خصولتی‌ها بگذارند؛ چراکه برای هر کاری که اقدام می‌کنیم خصولتی‌ها جلو می‌آیند و با توجه به اینکه پول دارند نمی‌شود به آنها گفت که نیایند.... دنیا دنیای رفیق‌بازی نیست و هر کسی به دنبال منافع خود است ، ضمن اینکه شرایط رقابتی ضامن حسن عمل است و اگر رقابت نباشد عملکرد بد می‌شود.» آیا ما بستر را برای ورود سایر سرمایه گذاران و شرکت های خارجی آماده کرده ایم؟

راستی خصولتی ها کیستند؟از کجا آمده اند؟ توسعه و دربند بودن بازار داخلی چه نفع یا ضرری برای آنها دارد؟ بررسی و شناخت شرکت های خصولتی به یک جا و مکان مشخص تری از این یادداشت احتیاج دارد.اما کافیست یک نگاهی به گذشته بیندازیم آیا چارچوب های اداری و سیاسی برای ورود سایر سرمایه گذاران غیر خصولتی و دولتی آماده است؟ شرکت های بین المللی نفت با برنامه ریزی و تعیین هدف برای ورود مجدد به بازار ایران خود را آماده می کنند.حال سوال این است آیا ما برای ورود آنها برنامه ریزی کرده ایم؟ در روزگاری که قیمت نفت به هر دلیلی پایین تر از قیمت سالهای گذشته است . آیا می توانیم از این فرصت بوجود آمده درآمد کسب کنیم.

نیاز به مطالعه و تحقیق
با توجه به بررسی ، صاحب نظران اقتصادی ایران «تا به امروز در ایران حتی یک مطالعه در مورد این که نفت چه نقشی در فرآیند توسعه کشور باید ایفا کند، نداشته ایم تا مبنای تصمیم گیری ها و اتخاذ راهبردها قرار گیرد.»

یکی از گرفتاری های بزرگ ایران در طول تاریخ در برنامه ریزی توسعه ، این بوده که هرگز یک کار بایسته فکری با یک رویکرد راهبردی در زمینه جایگاه نفت در اقتصاد و توسعه ایران صورت نگرفته است. طرز برخورد ما با مساله نفت همیشه یک طرز برخورد سهل انگارانه، انفعالی و کوته نگرانه بوده است. به عقیده صاحب نظران اقتصادی این یک مشکل مزمن و بنیادی است. با توجه به جایگاه نفت در درآمد دولت ها در ایران می توان فهرست بلند و بالایی از فرصت های مطالعاتی بی شماری را ارائه داد که هر یک برای خود سرنوشت ساز هستند، اما هرگز در دستور کار نظام برنامه ریزی و مدیریت توسعه کشور قرار نداشته است. برای مثال، ما تا همین امروز همچنان فاقد یک سند مکتوب مورد وفاق هستیم که ظرفیت جذب سالم و توسعه گرای دلارهای نفتی را مشخص کرده باشد.

« رابطه نفت با توسعه ملی و نظام حیات جمعی در ایران، یک رابطه حسابدارانه است.کسانی که از زاویه توسعه به مسایل نفت در ایران توجه کردند، می دانند که آثار اقتصاد و جامعه نفتی در همه تار و پود حیات جمعی ایرانیان ریشه پیدا کرده است و مساله خیلی فراتر از یک رابطه مکانیکی به شکل حسابداری انعکاس یافته است.»

شنبه ۵ ارديبهشت ۱۳۹۴ ساعت ۲۲:۰۵