گزارش یک رسانه روسی در باره تهاتر نفت و کالا
لبخند روسها به جدیت ایران
به نظر می رسد مسکو یا هردو طرف با کلمات بازی می کنند چون درمرحله کنونی لازم به نظرمی رسد. ازقرارمعلوم این بازی بیشترازاین که جنبه اقتصادی داشته باشد، سیاسی است و هدف آن یا خودداری از عصبانی کردن غرب است، یا تقویت مواضع دربرابرآن.
به گزارش «ميزنفت»، پایگاه اینترنتی روسبالت در مطلبی به قلم ایرینا جوربنادزه نوشت:
اجرای برنامه «نفت دربرابرکالا» بین ایران و روسیه آغاز شده ولی با آن چه پیش ازاین تصورمی شد تفاوت دارد. ابتدا قراربود روسیه نفت این کشور را بخرد و ایرانیها با پولی که به دست می آورند کالاهای روسی بخرند. بیژن زنگنه وزیرنفت ایران تاکید کرده بود که این برنامه ازهشتم ژوئن اجرایی می شود. ولی آلکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه اعلام کرده مسکو قصد خرید نفت ایران را ندارد و فقط به فروش آن کمک می کند.
به گفته وی روسیه خودش یک کشور تولید کننده است و نفت ایران را نخواهد خرید. درچارچوب یادداشت تفاهم توسعه همکاریهای تجاری و اقتصادی تهران به روسیه نفت می فروشد و پول حاصل را برای خرید کالاهای روسی مصرف خواهد کرد. روسها درصورت ایجاد چنین امکانی درزمینه یافتن خریدار به ایرانیها کمک خواهند کرد. ایران می تواند از روسیه محصولات خوراکی، مصالح ساختمانی، تجهیزات وسایر محصولات را خریداری کند. براساس گزارش سازمان نظارت کشاورزی روسیه، تا کنون 100 هزارتن گندم به ایران صادرشده است.
به گفته یکی از مقامات بلند پایه وزارت نفت ایران، دو طرف همچنین درخصوص تاسیس بنیاد مشترکی به منظور خرید کالاهای روسی با پولهای حاصل ازفروش نفت به توافق رسیده اند. ولی همان طور که زنگنه تاکید کرده، صحبت برسر تحویل روزانه 500 هزاربشکه نفت به روسیه است که این کشور پول آن را به صورت نقد پرداخت خواهد کرد. این مساله تا حدودی با اظهارات وزیرانرژی روسیه درمورد نخریدن نفت ایران منافات دارد.
به نظر می رسد مسکو یا هردو طرف با کلمات بازی می کنند چون درمرحله کنونی لازم به نظرمی رسد. ازقرارمعلوم این بازی بیشترازاین که جنبه اقتصادی داشته باشد، سیاسی است و هدف آن یا خودداری از عصبانی کردن غرب است، یا تقویت مواضع دربرابرآن.
طبق گفته های زنگنه مشخص شده است که توافقنامه نفتی بین دوکشورشامل قزاقستان و بلاروس هم می شود که هردو عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیایی هستند. یعنی آنها هم نفت ایران را خواهند خرید. قصد ایران برای افتتاح سه خط کشتیرانی دردریای خزر از بنادر نوشهر، انزلی و امیرآباد تا اکتاو و آستاراخان حاکی ازآن است که برنامه «نفت دربرابرکالا» می تواند ابعاد خیلی جدی پیدا کند. یعنی درحال حاضر تهران امکانات لجستیکی گردش کالا را با روسیه و بقیه کشورهای حاشیه خزر توسعه می دهد.
درمرحله کنونی حجم تجارت خارجی روسیه و ایران به بیش از دو میلیارد دلارمی رسد و حجم تجارت ایران با کشورهای حاشیه خزر بین 10تا 16 میلیارد دلار درنوسان است. قراراست کشتیهای مجهزبه یخچال محصولات فاسد شدنی را به کشورمنتقل کنند. براساس داده های نشریه «پیک دریای خزر- دریای سیاه» تهران برنامه های عظیمی دارد.
به گفته مقامات ایران به محض لغو محدودیت های اعمال شده ازسوی غرب، کشورطی سه ماه صادرات نفت را به میزان پیش ازتحریمها برمی گرداند. ایرانی ها امیدوارند طی این مدت سطح صادرات را به 2.5و میلیون بشکه درروزبرسانند. نیمی ازاین مقدار به آسیا صادرخواهد شد. ایران روزانه یک میلیون و نهصد هزاربشکه نفت صادرمی کند و درجدول بزرگترین صادرکنندگان جهان پس ازکویت؛ کانادا، نیجریه، عراق، امارات، روسیه و عربستان قراردارد. اگربرنامه های مقامات کشورعملی شوند، ازمکان هشتم به مکان چهارم صعود خواهد کرد و سهم آن درصادرات جهان ازپنج به شش درصد افزایش می یابد.
خلاصه این که ایران اگردوباره برایش مزاحمت ایجاد نکنند، حجم تجارت خارجی خود را به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد و امکانات ترانزیت خود را به طرز محسوسی تقویت خواهد کرد. قزاقستان ازآمادگی خود برای ترانزیت پانزده میلیون تن کالا درسال ازطریق بندرشهید رجایی ایران خبرداده است. به گزارش پایگاه اینترنتی ایران، عسکر مامین رئیس اداره خطوط آهن قزاقستان تاکید کرده با افتتاح خط آهن قزاقستان-ترکمنستان-ایران اهمیت بندرشهید رجایی درزمینه ترانزیت کالا برای قزاقستان به شدت افزایش یافته است. این بندربرای کشورهای آسیای میانه حکم حلقه ارتباطی بین شرق و غرب را دارد. علاوه برخط آهنی که به آن اشاره شد، مسیر بندررجایی-بندرامیرآباد-اکتاوهم به طورفعالی برای انتقال کالا مورد استفاده قرارخواهد گرفت. به گفته مامین، قزاقستان قصد دارد ازطریق بندرشهید رجایی به کشورهای حوزه خلیج فارس، اروپا و جنوب شرق آسیا گندم، مواد شیمیایی، پنبه و سایرکالاهارا صادرکند.
اما به معامله نفتی ایران و روسیه برگردیم. به عقیده مدیراداره تجزیه و تحلیل شرکت سرمایه گذاری «گولدن هیلز-کاپیتال. ای.ام» درگفت و گو با رادیو «اسپوتنیک»، این معامله به نفع هر دو طرف است. روسیه می تواند بخشی ازروند خروج ایران را ازتحریم ها تحت کنترل درآورد و این مساله روسیه را ازپیامدهای منفی صدورگسترده نفت ایران به بازارهای جهانی حفاظت می کند. درخصوص ایران باید گفت این معامله به آن امکان می دهد حضورخود را دربازارهای آسیایی افزایش دهد به ویژه درزمانی که تحریم ها هنوزلغو نشده اند. علاوه براین به تثبیت قیمت آن هم کمک خواهد کرد. درهرحال چین درزمان تحریم ها نفت ایران را با تخفیف خریداری کرده و این تخفیف گاهی اوقات تا یک چهارم بهای نفت هم بوده است.
ولی برنامه های ایران دررابطه با روسیه به همین جا محدود نمی شود. عزیزالله رمضان مدیر بخش بین الملل شرکت ملی گاز ایران از احتمال تجارت گازایران توسط روسیه خبرداده است. به گفته وی تهران مایل است ازخط لوله گازی «جریان ترکیه ای» روسیه برای انتقال گازخود به بازار اروپا استفاده کند. درآینده خطوط لوله ایران که به سمت اروپا ساخته خواهند شد می توانند به خطوط روسیه متصل شوند و ازطریق آنها انتقال مشترک گازانجام شود.
البته محمد جواد ظریف وزیرخارجه اعلام کرده کشورش فعلا گفت وگویی درمورد مشارکت درطرح «جریان ترکیه ای» انجام نمی دهد و فقط مشغول مذاکره با ترکیه درخصوص افزایش حجم انتقال گازخود به این کشوراست. ولی به گزارش خبرگزاری نووستی، ظریف همچنین یادآورشده کشورش خواهان همکاری با سایرکشورها ازجمله روسیه درزمینه انتقال امن انرژی به همه کشورهای دنیا و مخالف سیاستی است که امروز دررابطه با مسکو به اجرا گذاشته شده است. به گفته وی تهران همیشه تاکید کرده چنین رویکردی می تواند برای منطقه بسیارخطرناک باشد و به همین دلیل معتقد است زمینه های فراوانی برای همکاری درزمینه تامین انرژی بدون حذف طرف مقابل وجود دارد. ایران و روسیه به عنوان کشورهای صادرکننده گازهمکاری خوبی دراین زمینه دارند و تهران آمادگی ادامه این همکاری را درآینده نیزدارد.
کوتاه سخن این که با توجه به برنامه های ایران، احتمالا این کشور روی لغو هرچه سریعترتحریم های بین المللی حساب کرده که به آن امکان می دهد به عنوان یک نقش آفرین کلیدی به بازارهای بزرگ انرژی دنیا برگردد. ولی دشوار بتوان پیش بینی کرد که این کشور روسیه را پس بزند. درحال حاضر بعید به نظرمی رسد که تهران به مسکو نارو بزند یعنی گازش را با دورزدن روسیه و ازطریق خطوط لوله تاناپ و تاپ صادرکند.
علاوه براین تهران بارها اعلام کرده نسبت به ساخت خطوط انتقال انرژی بی تفاوت نیست ولی ترجیح می دهد به اروپا گازمایع بفرستد. اتفاقی نیست که کشور ساخت چند کارخانه بزرگ مربوطه را شروع کرده و به عنوان اولویت صادرات گازبارها بربازارهای منطقه تاکید کرده است. علاوه برترکیه، کشورهای عراق، پاکستان وعمان وغیره هم مد نظرهستند. به این ترتیب تغییرجهات عرصه صادرات ایران کاملا قابل انتظاراست هرچند سعی می کند موقعیتش را در بازارهای مختلف و با محصولات متنوع تقویت کند، بدون این که راه روسیه را مسدود سازد.
درچنین شرایطی یعنی درمبارزه برسرحدو مرز بازارهای نفتی و گازی با هدف کاهش آنها برای روسیه و ازسوی دیگرناممکن بودن توسعه سریع میادین نفتی و گازی ایران، مسکو و تهران باید به طورجدی روی دفاع ازمنافع انرژی خود فکرکنند که تحت فشارهم اقتصادی و هم سیاسی قرار دارد. این مساله ارتباط مستقیمی با سرمایه گذاری دربهره برداری ازمیادین ایران دارد و روسیه نباید در این زمینه خساست به خرج دهد یا دیر بجنبد. علاوه براین کمک به ایران درزمینه فناوری هم اهمیت خیلی زیادی دارد.
براساس ارزیابیهای مختلف صنعت نفت و گازایران درمیان مدت به سرمایه گذاری 120 تا 150میلیارد دلاری و صنعت پتروشیمی به 30 تا 35 میلیارد دلارنیازدارد. این مبالغ درحال حاضربرای روسیه خیلی زیاد است ولی درصورت سرمایه گذاری مرحله به مرحله می توان این پول را تامین کرد.
درغیراین صورت یعنی با بهبود روابط بین ایران وغرب، جذب سرمایه های غرب به این کشور برای روسیه به منزله ازدست دادن بخش اعظم بازارنفت و گازخواهد بود. این مساله به طور خودکارموجب تضعیف نفوذ سیاسی این کشورخواهد شد.
اجرای برنامه «نفت دربرابرکالا» بین ایران و روسیه آغاز شده ولی با آن چه پیش ازاین تصورمی شد تفاوت دارد. ابتدا قراربود روسیه نفت این کشور را بخرد و ایرانیها با پولی که به دست می آورند کالاهای روسی بخرند. بیژن زنگنه وزیرنفت ایران تاکید کرده بود که این برنامه ازهشتم ژوئن اجرایی می شود. ولی آلکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه اعلام کرده مسکو قصد خرید نفت ایران را ندارد و فقط به فروش آن کمک می کند.
به گفته وی روسیه خودش یک کشور تولید کننده است و نفت ایران را نخواهد خرید. درچارچوب یادداشت تفاهم توسعه همکاریهای تجاری و اقتصادی تهران به روسیه نفت می فروشد و پول حاصل را برای خرید کالاهای روسی مصرف خواهد کرد. روسها درصورت ایجاد چنین امکانی درزمینه یافتن خریدار به ایرانیها کمک خواهند کرد. ایران می تواند از روسیه محصولات خوراکی، مصالح ساختمانی، تجهیزات وسایر محصولات را خریداری کند. براساس گزارش سازمان نظارت کشاورزی روسیه، تا کنون 100 هزارتن گندم به ایران صادرشده است.
به گفته یکی از مقامات بلند پایه وزارت نفت ایران، دو طرف همچنین درخصوص تاسیس بنیاد مشترکی به منظور خرید کالاهای روسی با پولهای حاصل ازفروش نفت به توافق رسیده اند. ولی همان طور که زنگنه تاکید کرده، صحبت برسر تحویل روزانه 500 هزاربشکه نفت به روسیه است که این کشور پول آن را به صورت نقد پرداخت خواهد کرد. این مساله تا حدودی با اظهارات وزیرانرژی روسیه درمورد نخریدن نفت ایران منافات دارد.
به نظر می رسد مسکو یا هردو طرف با کلمات بازی می کنند چون درمرحله کنونی لازم به نظرمی رسد. ازقرارمعلوم این بازی بیشترازاین که جنبه اقتصادی داشته باشد، سیاسی است و هدف آن یا خودداری از عصبانی کردن غرب است، یا تقویت مواضع دربرابرآن.
طبق گفته های زنگنه مشخص شده است که توافقنامه نفتی بین دوکشورشامل قزاقستان و بلاروس هم می شود که هردو عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیایی هستند. یعنی آنها هم نفت ایران را خواهند خرید. قصد ایران برای افتتاح سه خط کشتیرانی دردریای خزر از بنادر نوشهر، انزلی و امیرآباد تا اکتاو و آستاراخان حاکی ازآن است که برنامه «نفت دربرابرکالا» می تواند ابعاد خیلی جدی پیدا کند. یعنی درحال حاضر تهران امکانات لجستیکی گردش کالا را با روسیه و بقیه کشورهای حاشیه خزر توسعه می دهد.
درمرحله کنونی حجم تجارت خارجی روسیه و ایران به بیش از دو میلیارد دلارمی رسد و حجم تجارت ایران با کشورهای حاشیه خزر بین 10تا 16 میلیارد دلار درنوسان است. قراراست کشتیهای مجهزبه یخچال محصولات فاسد شدنی را به کشورمنتقل کنند. براساس داده های نشریه «پیک دریای خزر- دریای سیاه» تهران برنامه های عظیمی دارد.
به گفته مقامات ایران به محض لغو محدودیت های اعمال شده ازسوی غرب، کشورطی سه ماه صادرات نفت را به میزان پیش ازتحریمها برمی گرداند. ایرانی ها امیدوارند طی این مدت سطح صادرات را به 2.5و میلیون بشکه درروزبرسانند. نیمی ازاین مقدار به آسیا صادرخواهد شد. ایران روزانه یک میلیون و نهصد هزاربشکه نفت صادرمی کند و درجدول بزرگترین صادرکنندگان جهان پس ازکویت؛ کانادا، نیجریه، عراق، امارات، روسیه و عربستان قراردارد. اگربرنامه های مقامات کشورعملی شوند، ازمکان هشتم به مکان چهارم صعود خواهد کرد و سهم آن درصادرات جهان ازپنج به شش درصد افزایش می یابد.
خلاصه این که ایران اگردوباره برایش مزاحمت ایجاد نکنند، حجم تجارت خارجی خود را به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد و امکانات ترانزیت خود را به طرز محسوسی تقویت خواهد کرد. قزاقستان ازآمادگی خود برای ترانزیت پانزده میلیون تن کالا درسال ازطریق بندرشهید رجایی ایران خبرداده است. به گزارش پایگاه اینترنتی ایران، عسکر مامین رئیس اداره خطوط آهن قزاقستان تاکید کرده با افتتاح خط آهن قزاقستان-ترکمنستان-ایران اهمیت بندرشهید رجایی درزمینه ترانزیت کالا برای قزاقستان به شدت افزایش یافته است. این بندربرای کشورهای آسیای میانه حکم حلقه ارتباطی بین شرق و غرب را دارد. علاوه برخط آهنی که به آن اشاره شد، مسیر بندررجایی-بندرامیرآباد-اکتاوهم به طورفعالی برای انتقال کالا مورد استفاده قرارخواهد گرفت. به گفته مامین، قزاقستان قصد دارد ازطریق بندرشهید رجایی به کشورهای حوزه خلیج فارس، اروپا و جنوب شرق آسیا گندم، مواد شیمیایی، پنبه و سایرکالاهارا صادرکند.
اما به معامله نفتی ایران و روسیه برگردیم. به عقیده مدیراداره تجزیه و تحلیل شرکت سرمایه گذاری «گولدن هیلز-کاپیتال. ای.ام» درگفت و گو با رادیو «اسپوتنیک»، این معامله به نفع هر دو طرف است. روسیه می تواند بخشی ازروند خروج ایران را ازتحریم ها تحت کنترل درآورد و این مساله روسیه را ازپیامدهای منفی صدورگسترده نفت ایران به بازارهای جهانی حفاظت می کند. درخصوص ایران باید گفت این معامله به آن امکان می دهد حضورخود را دربازارهای آسیایی افزایش دهد به ویژه درزمانی که تحریم ها هنوزلغو نشده اند. علاوه براین به تثبیت قیمت آن هم کمک خواهد کرد. درهرحال چین درزمان تحریم ها نفت ایران را با تخفیف خریداری کرده و این تخفیف گاهی اوقات تا یک چهارم بهای نفت هم بوده است.
ولی برنامه های ایران دررابطه با روسیه به همین جا محدود نمی شود. عزیزالله رمضان مدیر بخش بین الملل شرکت ملی گاز ایران از احتمال تجارت گازایران توسط روسیه خبرداده است. به گفته وی تهران مایل است ازخط لوله گازی «جریان ترکیه ای» روسیه برای انتقال گازخود به بازار اروپا استفاده کند. درآینده خطوط لوله ایران که به سمت اروپا ساخته خواهند شد می توانند به خطوط روسیه متصل شوند و ازطریق آنها انتقال مشترک گازانجام شود.
البته محمد جواد ظریف وزیرخارجه اعلام کرده کشورش فعلا گفت وگویی درمورد مشارکت درطرح «جریان ترکیه ای» انجام نمی دهد و فقط مشغول مذاکره با ترکیه درخصوص افزایش حجم انتقال گازخود به این کشوراست. ولی به گزارش خبرگزاری نووستی، ظریف همچنین یادآورشده کشورش خواهان همکاری با سایرکشورها ازجمله روسیه درزمینه انتقال امن انرژی به همه کشورهای دنیا و مخالف سیاستی است که امروز دررابطه با مسکو به اجرا گذاشته شده است. به گفته وی تهران همیشه تاکید کرده چنین رویکردی می تواند برای منطقه بسیارخطرناک باشد و به همین دلیل معتقد است زمینه های فراوانی برای همکاری درزمینه تامین انرژی بدون حذف طرف مقابل وجود دارد. ایران و روسیه به عنوان کشورهای صادرکننده گازهمکاری خوبی دراین زمینه دارند و تهران آمادگی ادامه این همکاری را درآینده نیزدارد.
کوتاه سخن این که با توجه به برنامه های ایران، احتمالا این کشور روی لغو هرچه سریعترتحریم های بین المللی حساب کرده که به آن امکان می دهد به عنوان یک نقش آفرین کلیدی به بازارهای بزرگ انرژی دنیا برگردد. ولی دشوار بتوان پیش بینی کرد که این کشور روسیه را پس بزند. درحال حاضر بعید به نظرمی رسد که تهران به مسکو نارو بزند یعنی گازش را با دورزدن روسیه و ازطریق خطوط لوله تاناپ و تاپ صادرکند.
علاوه براین تهران بارها اعلام کرده نسبت به ساخت خطوط انتقال انرژی بی تفاوت نیست ولی ترجیح می دهد به اروپا گازمایع بفرستد. اتفاقی نیست که کشور ساخت چند کارخانه بزرگ مربوطه را شروع کرده و به عنوان اولویت صادرات گازبارها بربازارهای منطقه تاکید کرده است. علاوه برترکیه، کشورهای عراق، پاکستان وعمان وغیره هم مد نظرهستند. به این ترتیب تغییرجهات عرصه صادرات ایران کاملا قابل انتظاراست هرچند سعی می کند موقعیتش را در بازارهای مختلف و با محصولات متنوع تقویت کند، بدون این که راه روسیه را مسدود سازد.
درچنین شرایطی یعنی درمبارزه برسرحدو مرز بازارهای نفتی و گازی با هدف کاهش آنها برای روسیه و ازسوی دیگرناممکن بودن توسعه سریع میادین نفتی و گازی ایران، مسکو و تهران باید به طورجدی روی دفاع ازمنافع انرژی خود فکرکنند که تحت فشارهم اقتصادی و هم سیاسی قرار دارد. این مساله ارتباط مستقیمی با سرمایه گذاری دربهره برداری ازمیادین ایران دارد و روسیه نباید در این زمینه خساست به خرج دهد یا دیر بجنبد. علاوه براین کمک به ایران درزمینه فناوری هم اهمیت خیلی زیادی دارد.
براساس ارزیابیهای مختلف صنعت نفت و گازایران درمیان مدت به سرمایه گذاری 120 تا 150میلیارد دلاری و صنعت پتروشیمی به 30 تا 35 میلیارد دلارنیازدارد. این مبالغ درحال حاضربرای روسیه خیلی زیاد است ولی درصورت سرمایه گذاری مرحله به مرحله می توان این پول را تامین کرد.
درغیراین صورت یعنی با بهبود روابط بین ایران وغرب، جذب سرمایه های غرب به این کشور برای روسیه به منزله ازدست دادن بخش اعظم بازارنفت و گازخواهد بود. این مساله به طور خودکارموجب تضعیف نفوذ سیاسی این کشورخواهد شد.
سه شنبه ۲ تير ۱۳۹۴ ساعت ۰۹:۵۴
کد مطلب: 6852