گاز کردستان، جایگزین ایران در ترکیه؟

به گزارش میز نفت، زمانی که ایران ماه گذشته، عرضه گاز به ترکیه را قطع کرد و دلیل آن را نقص فنی خط لوله دانست، آنکارا خود را در دوراهي دشواري دید: در هوای سرد زمستانی، گاز بايد به مناطق مسکونی و يا مناطق صنعتی عرضه شود.

در نهایت، دولت ترکیه جریان گاز به مناطق صنعتی را تا 40 درصد کاهش داد و عملاً تولید بسیاری از شرکت ها را به مدت 72 ساعت متوقف کرد. به دنبال اعتراضات و فشارهای دیپلماتیک شدید، ایران قبل از محدودیت 10 روزه تضمین شده توسط تهران، عرضه کامل را از سر گرفت.هم اكنون عرضه گاز مجددا آغاز شده بود، اما ابهام ها در مورد قابلیت اطمینان ایران همچنان باقی مانده است.

بسیاری از رهبران  آنکارا، بهانه های ایران برای اشكال فني را باور ندارند و فکر می کنند تهران ترجیح می دهد از گاز برای مصرف داخلی خود استفاده کند. به همین دلیل است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در اوایل ماه جاری با نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم نیمه خودمختار کردستان عراق دیدار کرد. اردوغان از همتای کرد خود درخواست كرد تا به واردات گاز از ذخایر عمدتا دست نخورده کردستان عراق که 25 تریلیون فوت مکعب تخمین زده می شود، کمک کند.

با این حال، این ایده با موانع قانونی و فنی زیادی روبرو است، زیرا حکم دادگاه عالی فدرال عراق در این هفته قانون گاز و نفت در سال 2007 ميلادي را لغو کرد که به دولت اقلیم کردستان (KRG) اختیار داده بود تا به طور مستقل بخش انرژی خود از جمله صدور مجوز و صادرات را مدیریت کند. این حکم همچنین تمام قراردادهای فعلی اقلیم کردستان را بی اعتبار اعلام کرد.

دو مقام ارشد ترکیه به میدل ایست آی گفتند که حتی قبل از تصمیم دادگاه، آنکارا قصد داشت ابتدا این موضوع را با بغداد در میان بگذارد. این مقام گفت: ما می دانیم که این موضوعی است که باید با دولت عراق در مورد آن صحبت کنیم و موافقت آنها را جلب کنیم. بنابراین آخرین حکم دادگاه غیر از این موضوع است. با این حال، اجرای آن نیز آسان نخواهد بود.

عراق و ترکیه در حال حاضر بر سر توافقی ميان آنکارا و اربیل در سال 2014 ميلادي در دادگاه هستند که به ترکیه اجازه می داد نفت خام خود را از طریق خط لوله کرکوک-جیهان به ترکیه پمپاژ کند. بغداد در سال 2015 ميلادي از طریق دادگاه بین المللی داوری از آنکارا شکایت کرد و گفت که این معامله غیرقانونی بوده و به دنبال غرامت 25 میلیارد دلاری است.

دولت فدرال عراق و دولت اقلیم کردستان بر سر فروش مستقل نفت و گاز و گرفتن تمام درآمدهای آن درگیر اختلاف هستند. اگرچه تصمیم دیوان عالی پرونده حقوقی بغداد را علیه توافق ترکیه و اقلیم کردستان اثبات کرد، اما اعتقاد بر این است که دولت عراق علاقه خاصی به پیگیری این دعوی در تمام مسیر و دریافت خسارت در حال حاضر ندارد.

یکی از مقامات ترکیه اعلام كرد: مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، که نزدیک به آنکارا دیده می شود، به دلیل بهبود روابط بین دو کشور، پرونده داوری را به تعویق انداخته است. مخالفت اردوغان با همه پرسی استقلال که در کردستان عراق در سال 2017 ميلادي برگزار شد، بغداد و آنکارا را به هم نزدیکتر کرده است.

 
تداوم مذاکرات سیاسی

عراق در حال حاضر درگیر مذاکرات سیاسی پرتنشی است، زیرا احزاب آن در تلاش برای تشکیل دولت بعدی پس از انتخابات پارلمانی اکتبر هستند. برخی بر این باورند که تحولات در دادگاه با رقابت های سیاسی در جاهای دیگر مرتبط است.

سردار عزیز، کارشناس امور عراق و اقلیم کردستان به ميدل ايست آي گفت: زمان تصمیم دادگاه عراق، تصادفی نیست. در صورت اجرا، معاملات نفت و گاز در کشور را تغییر خواهد داد، اما بر مذاکرات دولت نیز تأثیر خواهد گذاشت. این تصمیم اصلاً بر اساس قانون اساسی نیست.

نیروهای سیاسی شیعه نزدیک به ایران به عنوان بزرگترین بازنده انتخابات اکتبر ظاهر شده اند. حزب دموکرات کردستان، قدرتمندترین حزب در اقلیم کردستان، در حال مذاکره با ائتلاف سائرون از روحانی بانفوذ شیعه، مقتدی صدر ( که بیشترین تعداد کرسی ها را به دست آورد ) بر سر تشکیل آنچه صدر آن را "دولت اکثریت ملی" مینامد، بوده است. ائتلاف پیشنهادی که با احزاب سیاسی سنی نیز گفتگوهایی داشته است، سایر احزاب شیعه نزدیک به تهران را حذف خواهد کرد و واکنشي خشمگینانه را به دنبال داشت.

در میان این تحولات، از دادگاه عالی فدرال عراق خواسته شده است تا در مورد دادخواست های مختلف، از جمله در مورد معامله آنکارا و اربیل در سال 2007 ميلادي اعلام نظر کند. برخی آن را متهم کرده‌اند که مجبور به قضاوت‌های سیاسی همانند رد نامزدی حزب دمکرات کردستان و انتخاب مورد نظر اتحاد سائرون به عنوان رئیس جمهور است.

اما دادگاه اصرار دارد که کاملاً مستقل است. به هر حال، سوء ظن در آنکارا به وجود آمده است.

این مقام ترکیه ای به ميدل ايست آي گفت: قطعاً قابل توجه است که می بینیم دادگاه این احکام را یکی پس از دیگری صادر می کند که انگیزه های سیاسی به نظر می رسد. برخی معتقدند همه این تصمیمات مربوط به همسایه شرقی عراق است.

 
برنامه ها در دست اجرا است

با وجود چالش های قانونی، دولت اقلیم کردستان در حال کار بر روی طرح هایی برای انتقال گاز کردستان عراق به ترکیه است. دولت مستقر در اربیل هفته گذشته با يك شركت قراردادي برای ساخت یک خط لوله گاز جدید از سلیمانیه به اربیل و سپس به دهوک در 16 ماه آینده برای تولید برق محلی منعقد کرد.

این خط لوله همچنین زیرساخت هاي صادراتي را در 35 کیلومتری مرز ترکیه آماده كرده و راه را برای برنامه های صادراتی آینده باز می کند. گوخان یاردیم، مدیرکل سابق خطوط لوله نفت خام و گاز طبیعی ترکیه و شرکت بازرگانی بوتاش گفت: گاز کردستان عراق فرصتی بزرگ برای رفع نیازهای رو به رشد ترکیه به انرژی است.

بوتاش پيشتر نيز یک خط لوله گاز به مرز عراق ساخته است. دولت اقلیم کردستان در حال حاضر حدود 440 میلیون فوت مکعب گاز در روز از میادین خور مور و شیمی‌مال برای تولید برق استفاده می‌کند. شرکت دانا گاز مستقر در امارات سال گذشته اعلام کرد که قصد دارد تولید خود را 60 درصد افزایش دهد و در سال 2023 ميلادي به 630 میلیون فوت مکعب در روز برسد.

علی عارف آکتورک، مشاور کهنه کار انرژی، به ميدل ايست آي گفت: تولید فعلی برای ترکیه کافی نیست. در میدان‌های گازی دیگری مانند میران و بیناباوی که داراي گاز ترش بوده و ميزان سولفید هیدروژن بالایی دارد و سمی است، نیاز به کار بيشتر است.

مقامات اقلیم کردستان معتقدند حداقل 4 تا 5 میلیارد دلار برای شروع تولید در این میادین و شیرین کردن گاز مورد نیاز است.

جنل انرژی، یک شرکت ترکی-بریتانیایی، تاکنون حدود 1.4 میلیارد دلار در میدان‌های گازی میران و بینا باوی از جمله خرید، نگهداری، حفاری و سایر هزینه‌ها هزینه کرده است. با این حال، دولت اقلیم کردستان سال گذشته قراردادها را فسخ کرد و یک پرونده قضایی جنل انرژی علیه این تصمیم به راه انداخت.

كگنيز انرژي، یکی دیگر از شرکت های ترکیه ای نیز به این میادین علاقه مند است. طبق گزارش‌ها، در سال 2020 ميلادي، اين شركت درخواستی برای دریافت مجوز برای واردات گاز کردستان عراق به ترکیه ارائه کرده است. یک مقام ترکیه ای با آگاهی مستقیم در این زمینه به ميدل ايست آي گفت: مقامات هنوز در حال بررسی در مورد درخواست هستند و هیچ تصمیم نهایی صادر نشده است.

آکتورک، مشاور انرژی می گوید که كگنيز انرژي به دلیل تخصص در شیرین سازی گاز، مزیت مشخصی برای این دو میدان گازی دارد. یکی از نمایندگان پارلمان اقلیم کردستان هفته گذشته گفت که صادرات به ترکیه می تواند در اوایل سال 2025 ميلادي آغاز شود، که کارشناسان آن را بسيار خوش بینانه می دانند. یکی از آنها مي گويد: گاز کردستان عراق نمی تواند فوراً جایگزینی برای ایران باشد، اما با این وجود می تواند واردات انرژی ترکیه را متنوع کند.

ترکیه در سال‌های اخیر وابستگی شدید خود به گاز ایران و روسیه را با ایجاد چندین خط لوله جدید از جمله برای واردات گاز آذربایجان و ال ان جي کاهش داد. آنکارا همچنین قصد دارد از سال 2023 ميلادي سالانه 20 میلیارد متر مکعب از میادین گازی اخیراً کشف شده دریای سیاه تولید کند. با این حال، آنکارا همچنان به واردات گاز نیاز خواهد داشت.

آکتورک مي گويد: با وجود هزینه های هنگفت برای شروع واردات گاز کردستان عراق، این گاز همچنان نسبتاً ارزان تر از ایران خواهد بود که قرارداد آن با ترکیه در سال 2028 ميلادي به پایان می رسد.

 
نويسنده: راگیپ سویلو
منبع: www.middleeasteye.net
مترجم: محسن داوري

سه شنبه ۳ اسفند ۱۴۰۰ ساعت ۱۰:۴۵