سود گازی ترکیه در جیب ترکمنستان از حساب ایران!

وحید حاجی پور/ روند بررسی تجارت گاز توسط جمهوری اسلامی ایران٬ یک ورودی و یک خروجی دارد. صادرات گاز به ترکیه و کسب درآمد ازاین طریق ورودی و خرید گاز از ترکمنستان خروجی  این تجارت از نظر درآمدی و هزینه است. ایران روزانه 30 میلیون مترمکعب گاز به کشور ترکیه گاز صادر  و  بین 30 تا 40 میلیون متر مکعب  گاز از ترکمنستان وارد می‌کند. واریز بهای گاز ترکمنستان هم از محل درآمد گازی ایران کسب می‌شود که از طریق هالک بانک ترکیه به حساب شرکت ترکمن گاز واریز می‌شود.

با توجه به فاصله بیش از 10 سنتی گاز صادراتی ایران و گاز صادراتی ترکمنستان٬ ایران به سود خوبی دست می‌یابد که پس از واریز سهم صندوق توسعه ملی٬ ما بقی درآمد به شرکت ملی گاز ایران تعلق می‌یابد که برای امور این شرکت از جمله گازرسانی اختصاص می‌یابد.

با شدت گرفتن تحریم‌ها و عدم دسترسی ایران به شبکه جهانی بانکی٬ شرایط برداشت یا واریز پول به حساب ترکمنستان سخت شد اما به هر شکل مشکلی بابت عدم واریز پول گاز ترکمنستان پیش نیامد و بر اساس گفته منابع آگاه٬ میران بدهی ایران به ترکمنستان کمتر از 600 میلیون دلار بود. دولت یازدهم که به راس کار آمد در پرداخت هزینه گازی که از ترکمنستان وارد می‌کرد دچار مشکل شد و در نهایت کار به قطع صادرات گاز به ایران رسید. گرچه ایران ، ترکمنستان را محکوم به بدعهدی کرد اما میزان بدهی 2 میلیاردی ایران به این کشور باعث شد تا شرکت ترکمن گاز دست به این اقدام بزند.

این اختلاف تجاری که آگاهان بر ماهیت و چرایی آن احاطه دارند٬ وزیر نفت را به این موضع رساند که بگوید این یک اختلاف تجاری میان شرکت ملی گاز ایران و شرکت ترکمن گاز است و باید آن را بین خود برطرف کنند. سوال اساسی که در اینجا مطرح است آن است که دلیل افزایش بدهی ایران به ترکمنستان چیست و چرا بدهی 600 میلیون دلاری طی سه سال به 2 میلیارد دلار رسید؟

وزیر نفت گفته است ما بابت عدم پرداخت و یا تاخیر در پرداخت به ترکمنستان جریمه می‌دهیم که این جریمه روزانه 240 هزار دلار در روز است. سود 5 درصدی به ترکمنستان بابت سود بدهی بر چه اساسی٬ در چه تاریخی  و توسط چه کسی تعهد داده شده است که اگر ایران نتوانست بدهی خود را پرداخت کند سود بدهی به آن تعلق بگیرد؟

اکنون که به دلیل دفاع ضعیف ایران در داوری و کاهش قیمت گاز ایران به 16.7 سنت به ازای هر متر مکعب از یک سو و صادرات روزانه 30 میلیون متر مکعب در روز طی 14 ماه از سوی دیگر٬ منبعی برای تسویه بدهی با ترکمنستان باقی نمانده است، سود این بدهی و عدم پرداخت از چه محلی قرار است پرداخت شود؟

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران می‌گوید برای فرار از این موضوع به یکی از خبرگزاری‌ها گفته است اگر ترکمنستان قیمت را کاهش ندهد واردات را متوقف می‌کنیم در حالی که این عدم واردات نه به دلیل موضع برتر ایران بلکه به دلیل آن است که ایران نه پولی برای پرداخت پول گاز دارد و نه توانی برای دفاع. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران برای پوشش دادن این ضعف خود مدام از رجوع به داوری بین المللی می‌کوید ولی نمی‌گوید که ترکمنستان بر اساس چه بندی از قرارداد صادرات گاز به ایران را قطع کرد. گرچه اقدام این کشور برای غرور ملی ایران آزار دهنده بود و قابل قبول نیست اما اگر قرار باشد بر اساس منطقی که وزارت نفت بارها روی آن – اصول اختلاف تجاری – تاکید کرده٬ متمرکز شویم باید بگوییم ایران به تعهدات خود در قبال قراردادش عمل نکرده است.

این در حالی است که عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز گفته است برای پرداخت پول گاز دیگر با چمدان و از طریق دلال‌ها پول ترکمنستان را پرداخت نمی‌کنیم و با برجام توانسته ایم به این حواشی فائق بیابیم. اگر چنین اتفاق مهمی رخ می‌داد پس دلیل قطع گاز ایران و تحمیل سود بدهی به میزان 240 هزار دلار در روز چیست؟

آیا وزارت نفت به این حد از تونایی خود اطمینان داشت که چنین تعهدی را قبول کرد و براحتی توانست به ترکمنستان درآمد شیرینی را هدیه دهد؟ حالا که خبری از درآمدهای صادراتی گاز نیست و روزی 30 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه هدیه می‌شود٬ بدهی ایران به ترکمنستان چگونه تسویه می‌شود؟ توجه داشته باشید به این بدهی که بخشی از آن از محل سودبدهی است٬ باز هم سود بدهی تعلق می‌گیرد. به بیان ساده تر٬ بدهی ایران به ترکمنستان انباشته می‌شود. بحران خاموشی که اگر به آن رسیدگی نشود ضررهای بزرگتری را به کشور تحمیل خواهد کرد.
 

شنبه ۲۷ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۴۷