گذر از نفت؛ نه به این زودی
دشمنی با اتحاد غیر نفتی
از هم اکنون، چین بیش از 90 درصد از این مواد اساسی را کنترل می کند و نشان داده است که بیش از این مایل است از این قدرت برای منافع سیاسی و ارعاب استفاده کند
میز نفت | قبل از اینکه در 3 مارس 1938 یک چاه نفت متعلق به ایالات متحده در جایی که هنوز هیچکس نمی دانست بزرگترین منبع نفتی این کره خاکی است، به نفت برسد، عربستان سعودی یک کشور کم جمعیت از عشایر صحرا نشین بود. بیشترین درآمد کشور از طریق زائران حج به دست می آمد.
از نظر یک فرد عادی خارج از جهان اسلام، عربستان سعودی یک تکه از شن و ماسه بود که با شب های وحشتناک پیوند خورده بود. تنها 12 سال پس از اولین اکتشاف، در آستانه جنگ سرد بود که وضعیت بین المللی عربستان چنان بنیادی دگرگون شد که رئیس جمهور ایالات متحده هری ترومن خواستار بیعت با پادشاه عربستان شد. رئیس جمهور خطاب به پادشاه ابن سعود نوشت: «هیچ خطری پادشاهی شما را تهدید نمی کند؛ این یک مسئله نگران کننده برای ایالات متحده نیست».
ما در جهانی زندگی می کنیم که به واسطه نفت شکل گرفته، ترسیم شده و رو به جلو حرکت می کند. چه تعداد از اتحادها، درگیری ها، تهاجمات و دوره های رفاه و فقر در جهان را می توان به وجود نفت یا فقدان آن نسبت داد؟ در مطالعه موسسه بروکینگز آمده است: «در عصر مدرن، هیچ کالای دیگری چنین نقشی محوری در ایجاد آشفتگی سیاسی و اقتصادی نداشته است و انتظار می رود که این امر ادامه یابد».
نقشه ژئوپلیتیک جهان طی قرن گذشته توسط نفت ترسیم و بازترسیم شده است. پس از اینکه جهان شروع به گشتن حول محور کشورهای حاشیه خلیج فارس کرد، تعادل برهم خورد و توسط انقلاب شیل ایالات متحده مجدداً تحت قاعده و اصول معین درآمد که بازار را با نفت خام ارزان قیمت به جریان درآورد؛ به نظر می رسید این اتفاق، یک شبه باعث ضعیف شدن نقش خاورمیانه در صنعت انرژی جهانی شود اما قدرت ژئوپلیتیکی انقلاب شیل نیز در حال کم رنگ شدن است زیرا جریان نفت خام ارزان قیمت از حوضه پرمین کاهش یافته است.
وقتی نفت، دیگر نیرویی پیشرو در ژئوپلیتیک جهانی نباشد، جهان چگونه خواهد بود؟ برخی از سازمان های برجسته تحقیقاتی جهان، دانشگاه ها و حتی برخی کشورها سخت تلاش می کنند تا فقط به این سوال پاسخ دهند. شرکت رند که نزدیک به 70 سال است بازی های جنگی را طراحی می کند، هم اکنون زرادخانه نوابغ خود را به سمت جدیدترین سوال ژئوپلیتیکی فشاری سوق داده است: تحول انرژی سبز چه کاری برای جهان انجام خواهد داد؟
اکنون که چین، بزرگترین انتشار دهنده گازهای گلخانه ای جهان (با اختلاف زیاد) است، با اهداف جهانی کربن زدایی در ستیز است، اتحادیه اروپا بیش از انرژی مبتنی بر کربن، انرژی پاک تولید می کند و ایالات متحده رئیس جمهوری را انتخاب می کند که ویژگی های تغییر آب و هوا و ابتکارات مربوط به انرژی پاک به عنوان یک نقطه تمرکز در برنامه های وی است؛ مسئله این نیست که آیا این اتفاق می افتد یا خیر، موضوع این است چه زمانی، نفت به رخدادی در گذشته تبدیل میشود و ما یک کدخدای ژئوپلیتیک جدید در شهر خواهیم داشت.
قمار روی صلح و جنگ، یک چالش دشوار است. از یک سو، انرژی پاک منبعی دموکراتیک کننده خواهد بود که به کشورها امکان می دهد انرژی خود را تولید کنند و بدون در نظر گرفتن منابع طبیعی که بر روی آن قرار گرفته اند، از امنیت و اقتدار انرژی برخوردار شوند. بلومبرگ گربن خاطر نشان می کند که سرانجام، صدام حسین روزهای آخر، دلایل کمی برای حمله به کویت برای تصرف پارک های خورشیدی خود دارد، همانطور که در سال 1990 برای چاه های نفت آن اقدام کرد، زیرا دیگر هیچ چیز خاصی در مورد کویر کویت وجود ندارد؛خرید پنلهایی که خودش نصب کند ارزانتر خواهد بود.
از طرف دیگر، بسیاری از کشورها مطمئناً از نظام سبز جهانی جدید عقب می مانند. کشمکش ها، نابرابری ها و رقابت های جدید بر سر دستیابی به تکنولوژی، زیرساخت ها، سرمایه و مجموعه جدیدی از مواد خام جهان ساز بوجود خواهد آمد. در آینده نزدیک، فلزات خاکی کمیاب - که برای ساخت تکنولوژی انرژی پاک مانند صفحات خورشیدی فتوولتائیک و باتری های وسایل نقلیه الکتریکی مورد نیاز است - نفت جدید خواهند بود.
از هم اکنون، چین بیش از 90 درصد از این مواد اساسی را کنترل می کند و نشان داده است که بیش از این مایل است از این قدرت برای منافع سیاسی و ارعاب استفاده کند.علاوه بر این، اگر پایین ترین سطح بازارهای نفتی قبل از آنکه ایالات نفتی جهان بتوانند اقتصاد خود را متنوع کنند، مطمئناً آشفتگی و درگیری اقتصادی ایجاد خواهد شد و خلاءهای قدرت باز سده و راه را برای شکوفایی رادیکالیسم خشن باز می کند.
یک مطالعه جدید توسط اتاق فکر Carbon Tracker مستقر در انگلستان نشان داد که 40 کشور وابسته به سوخت های فسیلی در سراسر جهان بیش از نیمی از درآمد نفت و گاز خود را از دست می دهند در صورتی که ما به اهداف اقلیمی جهانی دست بیابیم، که به نوبه خود می تواند دولت ها را بی ثبات کند و کشورهایی مانند نیجریه یا عراق را از تأمین امنیت برای مقابله با تهدیدهای سازمان های تروریستی مانند بوکو حرام (Boko Haram) و دولت اسلامی ناتوان سازد.
به منظور دستیابی به یک تحول سبز موفق و مسالمت آمیز، کشورهای ثروتمندتر مجبورند این حفره های مالی را پر کنند، این نتیجه ای است که در گزارش فوریه شورای روابط خارجی اروپا منتشر شد. بلومبرگ نوشته است:«دشوار است که شاهد یک تحول انرژی سریع در فضای رقابتی و ملی گرایانه کنونی باشیم». ایجاد کشورهای مستقل از انرژی لزوماً شرایط لازم برای کاهش آن فضای رقابتی و ملی گرایانه را ایجاد نمی کند. نوعی تجارت جهانی که نفت مشوق آن است، کشورها را به هم وابسته تر می کند که می تواند اشتیاق برای مناقشات را کاهش دهد.
آنچه واضح است این است که تحول انرژی سبز به همکاری در مقیاس جهانی نیاز دارد که نمونه هایی از آن را هرگز ندیده ایم. اگر جامعه جهانی بتواند منازعات سیاسی و ژئوپلیتیکی را به نفع مبارزه با این دشمن مشترک کنار بگذارد، تغییرات آب و هوایی می تواند حلقه اصلی باشد. در غیر این صورت، گرم شدن کره زمین به احتمال زیاد با جنگهای جهانی بزرگ و شتاب دهنده همراه خواهد بود.
از نظر یک فرد عادی خارج از جهان اسلام، عربستان سعودی یک تکه از شن و ماسه بود که با شب های وحشتناک پیوند خورده بود. تنها 12 سال پس از اولین اکتشاف، در آستانه جنگ سرد بود که وضعیت بین المللی عربستان چنان بنیادی دگرگون شد که رئیس جمهور ایالات متحده هری ترومن خواستار بیعت با پادشاه عربستان شد. رئیس جمهور خطاب به پادشاه ابن سعود نوشت: «هیچ خطری پادشاهی شما را تهدید نمی کند؛ این یک مسئله نگران کننده برای ایالات متحده نیست».
ما در جهانی زندگی می کنیم که به واسطه نفت شکل گرفته، ترسیم شده و رو به جلو حرکت می کند. چه تعداد از اتحادها، درگیری ها، تهاجمات و دوره های رفاه و فقر در جهان را می توان به وجود نفت یا فقدان آن نسبت داد؟ در مطالعه موسسه بروکینگز آمده است: «در عصر مدرن، هیچ کالای دیگری چنین نقشی محوری در ایجاد آشفتگی سیاسی و اقتصادی نداشته است و انتظار می رود که این امر ادامه یابد».
نقشه ژئوپلیتیک جهان طی قرن گذشته توسط نفت ترسیم و بازترسیم شده است. پس از اینکه جهان شروع به گشتن حول محور کشورهای حاشیه خلیج فارس کرد، تعادل برهم خورد و توسط انقلاب شیل ایالات متحده مجدداً تحت قاعده و اصول معین درآمد که بازار را با نفت خام ارزان قیمت به جریان درآورد؛ به نظر می رسید این اتفاق، یک شبه باعث ضعیف شدن نقش خاورمیانه در صنعت انرژی جهانی شود اما قدرت ژئوپلیتیکی انقلاب شیل نیز در حال کم رنگ شدن است زیرا جریان نفت خام ارزان قیمت از حوضه پرمین کاهش یافته است.
وقتی نفت، دیگر نیرویی پیشرو در ژئوپلیتیک جهانی نباشد، جهان چگونه خواهد بود؟ برخی از سازمان های برجسته تحقیقاتی جهان، دانشگاه ها و حتی برخی کشورها سخت تلاش می کنند تا فقط به این سوال پاسخ دهند. شرکت رند که نزدیک به 70 سال است بازی های جنگی را طراحی می کند، هم اکنون زرادخانه نوابغ خود را به سمت جدیدترین سوال ژئوپلیتیکی فشاری سوق داده است: تحول انرژی سبز چه کاری برای جهان انجام خواهد داد؟
اکنون که چین، بزرگترین انتشار دهنده گازهای گلخانه ای جهان (با اختلاف زیاد) است، با اهداف جهانی کربن زدایی در ستیز است، اتحادیه اروپا بیش از انرژی مبتنی بر کربن، انرژی پاک تولید می کند و ایالات متحده رئیس جمهوری را انتخاب می کند که ویژگی های تغییر آب و هوا و ابتکارات مربوط به انرژی پاک به عنوان یک نقطه تمرکز در برنامه های وی است؛ مسئله این نیست که آیا این اتفاق می افتد یا خیر، موضوع این است چه زمانی، نفت به رخدادی در گذشته تبدیل میشود و ما یک کدخدای ژئوپلیتیک جدید در شهر خواهیم داشت.
قمار روی صلح و جنگ، یک چالش دشوار است. از یک سو، انرژی پاک منبعی دموکراتیک کننده خواهد بود که به کشورها امکان می دهد انرژی خود را تولید کنند و بدون در نظر گرفتن منابع طبیعی که بر روی آن قرار گرفته اند، از امنیت و اقتدار انرژی برخوردار شوند. بلومبرگ گربن خاطر نشان می کند که سرانجام، صدام حسین روزهای آخر، دلایل کمی برای حمله به کویت برای تصرف پارک های خورشیدی خود دارد، همانطور که در سال 1990 برای چاه های نفت آن اقدام کرد، زیرا دیگر هیچ چیز خاصی در مورد کویر کویت وجود ندارد؛خرید پنلهایی که خودش نصب کند ارزانتر خواهد بود.
از طرف دیگر، بسیاری از کشورها مطمئناً از نظام سبز جهانی جدید عقب می مانند. کشمکش ها، نابرابری ها و رقابت های جدید بر سر دستیابی به تکنولوژی، زیرساخت ها، سرمایه و مجموعه جدیدی از مواد خام جهان ساز بوجود خواهد آمد. در آینده نزدیک، فلزات خاکی کمیاب - که برای ساخت تکنولوژی انرژی پاک مانند صفحات خورشیدی فتوولتائیک و باتری های وسایل نقلیه الکتریکی مورد نیاز است - نفت جدید خواهند بود.
از هم اکنون، چین بیش از 90 درصد از این مواد اساسی را کنترل می کند و نشان داده است که بیش از این مایل است از این قدرت برای منافع سیاسی و ارعاب استفاده کند.علاوه بر این، اگر پایین ترین سطح بازارهای نفتی قبل از آنکه ایالات نفتی جهان بتوانند اقتصاد خود را متنوع کنند، مطمئناً آشفتگی و درگیری اقتصادی ایجاد خواهد شد و خلاءهای قدرت باز سده و راه را برای شکوفایی رادیکالیسم خشن باز می کند.
یک مطالعه جدید توسط اتاق فکر Carbon Tracker مستقر در انگلستان نشان داد که 40 کشور وابسته به سوخت های فسیلی در سراسر جهان بیش از نیمی از درآمد نفت و گاز خود را از دست می دهند در صورتی که ما به اهداف اقلیمی جهانی دست بیابیم، که به نوبه خود می تواند دولت ها را بی ثبات کند و کشورهایی مانند نیجریه یا عراق را از تأمین امنیت برای مقابله با تهدیدهای سازمان های تروریستی مانند بوکو حرام (Boko Haram) و دولت اسلامی ناتوان سازد.
به منظور دستیابی به یک تحول سبز موفق و مسالمت آمیز، کشورهای ثروتمندتر مجبورند این حفره های مالی را پر کنند، این نتیجه ای است که در گزارش فوریه شورای روابط خارجی اروپا منتشر شد. بلومبرگ نوشته است:«دشوار است که شاهد یک تحول انرژی سریع در فضای رقابتی و ملی گرایانه کنونی باشیم». ایجاد کشورهای مستقل از انرژی لزوماً شرایط لازم برای کاهش آن فضای رقابتی و ملی گرایانه را ایجاد نمی کند. نوعی تجارت جهانی که نفت مشوق آن است، کشورها را به هم وابسته تر می کند که می تواند اشتیاق برای مناقشات را کاهش دهد.
آنچه واضح است این است که تحول انرژی سبز به همکاری در مقیاس جهانی نیاز دارد که نمونه هایی از آن را هرگز ندیده ایم. اگر جامعه جهانی بتواند منازعات سیاسی و ژئوپلیتیکی را به نفع مبارزه با این دشمن مشترک کنار بگذارد، تغییرات آب و هوایی می تواند حلقه اصلی باشد. در غیر این صورت، گرم شدن کره زمین به احتمال زیاد با جنگهای جهانی بزرگ و شتاب دهنده همراه خواهد بود.
شنبه ۲۵ ارديبهشت ۱۴۰۰ ساعت ۰۱:۳۹
کد مطلب: 29937