گزارش ایران از مصرف گاز
مصرف 233 میلیارد مترمکعبی گاز!
میز نفت - آمارها می گویند طی 10 سال گذشته، مصرف گاز ایرانی ها به اندازه کل مصرف آلمان افزایش پیدا کرده است.
به گزارش میز نفت، بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی، میانگین رشد اقتصادی دهه 90 حدود 0.6 درصد بوده است؛ این شاخص به‌عنوان میانگین درصد تغییر سالانه تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران به نوعی نشان می‌دهد که تغییرات اندازه اقتصاد کشور ناچیز بوده است. اما در همین دوره 10 ساله، مصرف گاز کشور جهشی تقریباً 52 درصدی داشته است. 52 درصدی که در داخل کشور مصرف شده و تأثیری بر ابعاد اقتصاد ایران نداشته است. حال سؤال اینجاست که این گاز در کدام بخش غیرمولد کشور سوزانده شد؟
روند افزایش مصرف گاز در دهه 90
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سال 1390 میزان مصرف گاز کشور 152 میلیارد و 722 میلیون مترمکعب بوده است. این شاخص در سال 1391 به 151 میلیارد و 618 میلیون مترمکعب رسید. در سال 1392 رقم مصرف گاز کشور 154 میلیارد و 65 میلیون مترمکعب بود. اما از سال 1393 با بهره‌برداری از فازهای میدان مشترک پارس جنوبی میزان گازرسانی در کشور نیز بیشتر شد. فازهایی مانند فاز 12 که در ابتدای دولت یازدهم درصد پیشرفتی بالاتر از 92 درصد داشتند و با افتتاح آنها بخشی از دغدغه‌های گازی کشور رفع شد.
سال 1393 میزان گازرسانی کشور به 171 میلیارد و 839 میلیون مترمکعب رسید و حتی گاز در بسیاری از نیروگاه‌های کشور جایگزین نفت گاز شد. از سال 1393 روند گازرسانی به شهرها و روستاها نیز در کشور سرعت گرفت. با افتتاح فازهای پارس جنوبی، دولت با استناد به بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه 1393 شروع به گازرسانی از محل هزینه سوخت صرفه‌جویی شده کرد.
قانون بند «ق» به وزارت نفت اجازه می‌داد تا سقف 100 میلیارد دلار برای اجرای طرح‌های نفت وگاز، بهینه‌سازی، کاهش مصرف انرژی در بخش‌های مختلف صنعت با اولویت صنایع انرژی بر، حمل ونقل عمومی، استفاده از سی‌ان‌جی و تولید خودروهای کم‌مصرف با رعایت سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی با متقاضیان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و عمومی با اولویت استفاده از تجهیزات ساخت داخل قرارداد منعقد کند. سال 1394 مبحث بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه 1393 با تصویب ماده 12 «قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» به قانونی دائمی تبدیل شد.
با ادامه این جریان گازرسانی، سال 1394 مصرف گاز بازهم رکورد جدیدی به ثبت رساند و 180 میلیارد و 330 میلیون مترمکعب گاز مصرف شد. سال 1395 رقم مصرف به 193 میلیارد و 511 میلیون مترمکعب رسید. در 1396 مصرف باز هم بالاتر رفت و 201 میلیارد و 849 میلیون مترمکعب شد. سال 1397 مصرف گاز کشور به 209 میلیارد مترمکعب رسید و 1398 هم رقم 215 میلیارد و 411 میلیون مترمکعب ثبت شد.
در نهایت، با این جریان گازرسانی و تعریف مصارف جدید -بدون آنکه اقدامی برای بهینه‌سازی مصرف گاز انجام شود- در سال 1399 مصرف به 232 میلیارد و 749 میلیون مترمکعب رسید. بخش قابل توجهی از گاز 17 فاز استاندارد میدان مشترک گازی پارس جنوبی که در این دوره زمانی وارد شبکه سراسری گاز کشور شده بود، در خانه‌ها سوخت و از همین سال، زنگ کمبود گاز در کشور بار دیگر با خاموشی‌های زمستانی به صدا درآمد. در سال‌جاری نیز اعلام شد که کشور در برخی روزهای سرد سال با کمبود 200 میلیون مترمکعبی گاز طبیعی مواجه است.
به این ترتیب، گازرسانی در کشور از رقم 153 میلیارد مترمکعب در سال 1390 به 233 میلیارد مترمکعب در سال 1399 رسید و 52 درصد افزایش یافت. 52 درصدی که بخش قابل توجهی از آن در بخش غیر مولد خانگی به مسرفانه‌ترین شکل ممکن سوخت.
سبقت مصرف گاز از گازرسانی
بررسی روند گازرسانی شهری و روستایی کشور اگرچه در تحلیل میزان افزایش مصرف گاز بخش خانگی اهمیت دارد اما آمارها نشان می‌دهد که در این دهه رشد مصرف بخش خانگی از ضریب نفوذ گاز در کشور جلوتر بوده است. در سال 1390 درصد بهره‌مندی خانوارهای کشور از گاز حدود 84 درصد بوده اما این شاخص در سال 1399 به 95 درصد رسیده است. یعنی 11 درصد افزایش درصد بهره‌مندی کل خانوارهای کشور (31 استان) از گاز طبیعی در دهه 90 رقم خورده است.
اما در همین حال، از مجموع ۲۳۳ میلیارد مترمکعب مصرف گاز طبیعی کشور در سال 1399، ۱۲۲ میلیارد مترمکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۲۴ میلیارد مترمکعب سهم صنایع عمده و ۶۶ میلیارد مترمکعب گاز تخصیص یافته به نیروگاه‌ها بوده است. به عبارت دیگر، بیش از 50 درصد مصرف گاز طبیعی به بخش خانگی و 28 درصد به نیروگاه‌ها اختصاص یافته است که البته در فصول سرد سال سهم بخش خانگی از مصارف روزانه گاز بیشتر از این اعداد می‌شود.
این درشرایطی است که بر اساس ترازنامه انرژی سال 1390، از 153 میلیارد مترمکعب گاز مصرفی در این سال؛ 33.1 درصد (حدود 50 میلیارد مترمکعب) از مصرف گازطبیعی مربوط به بخش‌های خانگی، تجاری و عمومی و 25.5 درصد از مصرف متعلق به نیروگاه‌ها بوده است. در همین حال، 15.7 درصد به بخش صنعت و 14.5 درصد به مصارف بخش پتروشیمی و 6.6درصد به پالایشگاه‌های نفت، گاز و ایستگاه‌های تقویت فشار و سوخت توربین‌ها و دیزل ژنراتورهای خط لوله و 4.1 درصد به بخش حمل‌ونقل و نیم درصد به بخش کشاورزی اختصاص داشته است.
معادل چند فاز پارس جنوبی گاز هدر می‌دهیم؟
گزارش‌ها نشان می‌دهد که رشد سالانه مصرف گاز در بخش خانگی از 7 الی 8 درصد در ابتدای دهه 90 به 15 الی 20 درصد در انتهای این دهه رسید. این رشد مصرف هر سال نسبت به سال قبل، با رعایت نشدن مبحث 19 مقررات ملی ساختمان و عایق کاری حرارتی خانه‌ها و بهینه‌سازی موتورخانه‌ها، اعمال نشدن تعرفه‌های بازدارنده مصرف و فرهنگسازی اوج گرفت و در نهایت اکنون تبدیل به یک معضل شده است.
در بخش نیروگاهی نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که ابتدای دهه 90 راندمان نیروگاه‌ها 36 درصد بوده و امروز 38 درصد است. درحالی که این رقم در کشورهای توسعه یافته بیش از 55 درصد است. در ایران حتی مطابق برنامه‌های توسعه یک درصد افزایش راندمان نیروگاهی در هر سال نیز محقق نشد. هرچه راندمان کمتر باشد، سوخت بیشتری برای تولید هر کیلووات ساعت برق مصرف می‌شود.
حالا سیدجلال نورموسوی سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران با اشاره به اینکه حدود 24 میلیون مشترک گاز در کشور داریم، می‌گوید که «روزانه معادل چند فاز پارس جنوبی انرژی را هدر می‌دهیم.»
هر فاز میدان مشترک پارس جنوبی روزانه بیش از 28 میلیون مترمکعب گاز ترش تولید می‌کند. بررسی‌های «ایران» نشان می‌دهد که فقط در دو بخش خانگی و نیروگاهی امکان اصلاح مصرف به میزان حداقل ۳۰ میلیارد مترمکعب در سال وجود دارد؛ رقمی در حدود تولید سه فاز میدان پارس جنوبی.
به‌عبارتی، ظرفیت 15 میلیارد مترمکعب در بخش نیروگاهی و حداقل 15 میلیارد مترمکعب دیگر در بخش خانگی برای بهینه‌سازی مصرف وجود دارد. این بهینه‌سازی باید همراستا با توسعه گازرسانی انجام می‌شد و زیان‌هایی از بابت این موضوع به کشور وارد شده است اما اکنون نیز نباید فرصت را از دست داد. چراکه ممکن است سال آتی ناترازی تولید و مصرف گاز بیشتر و بحران جدی شود.
کارشناسان می‌گویند که از 840 میلیون مترمکعب گاز تزریقی به شبکه سراسری گاز، در فصل زمستان بیش از 560 میلیون مترمکعب در بخش خانگی مصرف می‌شود و مصرف 70 درصدی گاز تولیدی کشور در این بخش غیرمولد، بر تأمین سوخت صنعت فشار وارد می‌کند. درحالی که با بهینه‌سازی مصرف گاز و برق و همین‌طور ارتقای راندمان نیروگاهی حداقل 80 میلیون مترمکعب از این مصرف را می‌توان کاهش داد. این امر کمک می‌کند که ایران ظرفیت صادرات گاز خود و سهم ناچیز زیر یک درصدی از تبادلات گازی جهان را افزایش دهد.
منبع: روزنامه ایران
روند افزایش مصرف گاز در دهه 90
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سال 1390 میزان مصرف گاز کشور 152 میلیارد و 722 میلیون مترمکعب بوده است. این شاخص در سال 1391 به 151 میلیارد و 618 میلیون مترمکعب رسید. در سال 1392 رقم مصرف گاز کشور 154 میلیارد و 65 میلیون مترمکعب بود. اما از سال 1393 با بهره‌برداری از فازهای میدان مشترک پارس جنوبی میزان گازرسانی در کشور نیز بیشتر شد. فازهایی مانند فاز 12 که در ابتدای دولت یازدهم درصد پیشرفتی بالاتر از 92 درصد داشتند و با افتتاح آنها بخشی از دغدغه‌های گازی کشور رفع شد.
سال 1393 میزان گازرسانی کشور به 171 میلیارد و 839 میلیون مترمکعب رسید و حتی گاز در بسیاری از نیروگاه‌های کشور جایگزین نفت گاز شد. از سال 1393 روند گازرسانی به شهرها و روستاها نیز در کشور سرعت گرفت. با افتتاح فازهای پارس جنوبی، دولت با استناد به بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه 1393 شروع به گازرسانی از محل هزینه سوخت صرفه‌جویی شده کرد.
قانون بند «ق» به وزارت نفت اجازه می‌داد تا سقف 100 میلیارد دلار برای اجرای طرح‌های نفت وگاز، بهینه‌سازی، کاهش مصرف انرژی در بخش‌های مختلف صنعت با اولویت صنایع انرژی بر، حمل ونقل عمومی، استفاده از سی‌ان‌جی و تولید خودروهای کم‌مصرف با رعایت سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی با متقاضیان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و عمومی با اولویت استفاده از تجهیزات ساخت داخل قرارداد منعقد کند. سال 1394 مبحث بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه 1393 با تصویب ماده 12 «قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» به قانونی دائمی تبدیل شد.
با ادامه این جریان گازرسانی، سال 1394 مصرف گاز بازهم رکورد جدیدی به ثبت رساند و 180 میلیارد و 330 میلیون مترمکعب گاز مصرف شد. سال 1395 رقم مصرف به 193 میلیارد و 511 میلیون مترمکعب رسید. در 1396 مصرف باز هم بالاتر رفت و 201 میلیارد و 849 میلیون مترمکعب شد. سال 1397 مصرف گاز کشور به 209 میلیارد مترمکعب رسید و 1398 هم رقم 215 میلیارد و 411 میلیون مترمکعب ثبت شد.
در نهایت، با این جریان گازرسانی و تعریف مصارف جدید -بدون آنکه اقدامی برای بهینه‌سازی مصرف گاز انجام شود- در سال 1399 مصرف به 232 میلیارد و 749 میلیون مترمکعب رسید. بخش قابل توجهی از گاز 17 فاز استاندارد میدان مشترک گازی پارس جنوبی که در این دوره زمانی وارد شبکه سراسری گاز کشور شده بود، در خانه‌ها سوخت و از همین سال، زنگ کمبود گاز در کشور بار دیگر با خاموشی‌های زمستانی به صدا درآمد. در سال‌جاری نیز اعلام شد که کشور در برخی روزهای سرد سال با کمبود 200 میلیون مترمکعبی گاز طبیعی مواجه است.
به این ترتیب، گازرسانی در کشور از رقم 153 میلیارد مترمکعب در سال 1390 به 233 میلیارد مترمکعب در سال 1399 رسید و 52 درصد افزایش یافت. 52 درصدی که بخش قابل توجهی از آن در بخش غیر مولد خانگی به مسرفانه‌ترین شکل ممکن سوخت.
سبقت مصرف گاز از گازرسانی
بررسی روند گازرسانی شهری و روستایی کشور اگرچه در تحلیل میزان افزایش مصرف گاز بخش خانگی اهمیت دارد اما آمارها نشان می‌دهد که در این دهه رشد مصرف بخش خانگی از ضریب نفوذ گاز در کشور جلوتر بوده است. در سال 1390 درصد بهره‌مندی خانوارهای کشور از گاز حدود 84 درصد بوده اما این شاخص در سال 1399 به 95 درصد رسیده است. یعنی 11 درصد افزایش درصد بهره‌مندی کل خانوارهای کشور (31 استان) از گاز طبیعی در دهه 90 رقم خورده است.
اما در همین حال، از مجموع ۲۳۳ میلیارد مترمکعب مصرف گاز طبیعی کشور در سال 1399، ۱۲۲ میلیارد مترمکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۲۴ میلیارد مترمکعب سهم صنایع عمده و ۶۶ میلیارد مترمکعب گاز تخصیص یافته به نیروگاه‌ها بوده است. به عبارت دیگر، بیش از 50 درصد مصرف گاز طبیعی به بخش خانگی و 28 درصد به نیروگاه‌ها اختصاص یافته است که البته در فصول سرد سال سهم بخش خانگی از مصارف روزانه گاز بیشتر از این اعداد می‌شود.
این درشرایطی است که بر اساس ترازنامه انرژی سال 1390، از 153 میلیارد مترمکعب گاز مصرفی در این سال؛ 33.1 درصد (حدود 50 میلیارد مترمکعب) از مصرف گازطبیعی مربوط به بخش‌های خانگی، تجاری و عمومی و 25.5 درصد از مصرف متعلق به نیروگاه‌ها بوده است. در همین حال، 15.7 درصد به بخش صنعت و 14.5 درصد به مصارف بخش پتروشیمی و 6.6درصد به پالایشگاه‌های نفت، گاز و ایستگاه‌های تقویت فشار و سوخت توربین‌ها و دیزل ژنراتورهای خط لوله و 4.1 درصد به بخش حمل‌ونقل و نیم درصد به بخش کشاورزی اختصاص داشته است.
معادل چند فاز پارس جنوبی گاز هدر می‌دهیم؟
گزارش‌ها نشان می‌دهد که رشد سالانه مصرف گاز در بخش خانگی از 7 الی 8 درصد در ابتدای دهه 90 به 15 الی 20 درصد در انتهای این دهه رسید. این رشد مصرف هر سال نسبت به سال قبل، با رعایت نشدن مبحث 19 مقررات ملی ساختمان و عایق کاری حرارتی خانه‌ها و بهینه‌سازی موتورخانه‌ها، اعمال نشدن تعرفه‌های بازدارنده مصرف و فرهنگسازی اوج گرفت و در نهایت اکنون تبدیل به یک معضل شده است.
در بخش نیروگاهی نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که ابتدای دهه 90 راندمان نیروگاه‌ها 36 درصد بوده و امروز 38 درصد است. درحالی که این رقم در کشورهای توسعه یافته بیش از 55 درصد است. در ایران حتی مطابق برنامه‌های توسعه یک درصد افزایش راندمان نیروگاهی در هر سال نیز محقق نشد. هرچه راندمان کمتر باشد، سوخت بیشتری برای تولید هر کیلووات ساعت برق مصرف می‌شود.
حالا سیدجلال نورموسوی سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران با اشاره به اینکه حدود 24 میلیون مشترک گاز در کشور داریم، می‌گوید که «روزانه معادل چند فاز پارس جنوبی انرژی را هدر می‌دهیم.»
هر فاز میدان مشترک پارس جنوبی روزانه بیش از 28 میلیون مترمکعب گاز ترش تولید می‌کند. بررسی‌های «ایران» نشان می‌دهد که فقط در دو بخش خانگی و نیروگاهی امکان اصلاح مصرف به میزان حداقل ۳۰ میلیارد مترمکعب در سال وجود دارد؛ رقمی در حدود تولید سه فاز میدان پارس جنوبی.
به‌عبارتی، ظرفیت 15 میلیارد مترمکعب در بخش نیروگاهی و حداقل 15 میلیارد مترمکعب دیگر در بخش خانگی برای بهینه‌سازی مصرف وجود دارد. این بهینه‌سازی باید همراستا با توسعه گازرسانی انجام می‌شد و زیان‌هایی از بابت این موضوع به کشور وارد شده است اما اکنون نیز نباید فرصت را از دست داد. چراکه ممکن است سال آتی ناترازی تولید و مصرف گاز بیشتر و بحران جدی شود.
کارشناسان می‌گویند که از 840 میلیون مترمکعب گاز تزریقی به شبکه سراسری گاز، در فصل زمستان بیش از 560 میلیون مترمکعب در بخش خانگی مصرف می‌شود و مصرف 70 درصدی گاز تولیدی کشور در این بخش غیرمولد، بر تأمین سوخت صنعت فشار وارد می‌کند. درحالی که با بهینه‌سازی مصرف گاز و برق و همین‌طور ارتقای راندمان نیروگاهی حداقل 80 میلیون مترمکعب از این مصرف را می‌توان کاهش داد. این امر کمک می‌کند که ایران ظرفیت صادرات گاز خود و سهم ناچیز زیر یک درصدی از تبادلات گازی جهان را افزایش دهد.
منبع: روزنامه ایران
دوشنبه ۶ دی ۱۴۰۰ ساعت ۱۱:۳۸
کد مطلب: 32115