جنگ نفتی ونزوئلا با گویان

به گزارش میز نفت، فراساحل گویان با دارا بودن بیش از 11 میلیارد بشکه نفت، توجه جهان را به خود جلب کرده است. این در حالی است که یک اختلاف طولانی مدت سرزمینی، دو کشور آمریکای جنوبی را درگیر کرده است، به طوری که «کاراکاس»، یکی از بزرگترین شهرهای ونزوئلا، ادعا می کند حدود 62 هزار مایل مربع یا تقریباً سه چهارم از خاک گویان، از جمله آب‌های سرزمینی حاوی بلوک استابروک متعلق به این کشور است اما گویان این ادعای صد ساله را رد می‌کند و همین مسأله تبدیل به یک بشکه باروت در حال انفجار شده که اکثر جامعه بین‌المللی با آن موافق هستند.

 این مناقشه با چنان شدتی شعله‌ور شده است که بیم یک جنگ تمام‌عیار از سوی «مادورو» می‌رود‌؛ همان کاری که حاکمان دیکتاتور انجام می‌دهند، آنان به قوانین بین‌المللی احترام نمی‌گذارند و برای حل اختلافات خود از زور استفاده می‌کنند.
 
* اختلاف مرزی گویان و ونزوئلا از کجا آغاز شد؟
منطقه مورد مناقشه، معروف به اسکیبو، تمام سرزمین گویان در شرق رودخانه اسکیبو یا تقریباً سه چهارم قلمرو مستقل مستعمره سابق بریتانیا، که قبل از استقلال، در سال 1966 به عنوان گویان بریتانیا شناخته می‌شد را در بر می‌گیرد.

 اسپانیا در ابتدا کنترل بخش‌های بزرگی از اسکیبو را به عنوان بخشی از مستعمره معاونت سلطنتی نیو گرانادا به دست گرفته بود، اما از آنجا که مادرید به طور مداوم درگیر نبرد با جنبش‌های استقلال‌طلب در آمریکای لاتین بود نتوانست این بخش را به درستی کنترل کند.

بریتانیا در سال 1835 یک کاشف آلمانی الاصل به نام رابرت هرمان شومبورک را مأمور کرد تا مرز گویان و ونزوئلا را تعیین کند و همین مرز انتخاب شده بود که جرقه مناقشه ارضی بیش از یک قرنی بین ونزوئلا و گویان را شعله‌ور کرد. ونزوئلا که در سال 1831 به عنوان یک کشور مستقل شناخته شد و پس از کشف طلا در اسکیبو تصمیم گرفت میراث استعماری خود را باز‌‍‍پس بگیرد.

پس از فشار ایالات متحده، مرز بین ونزوئلا و گویان که پس از استقلال در سال 1966 به گویان تبدیل شد، در سال 1899 توسط پیمان داوری واشنگتن حل و فصل شد. این توافق به ونزوئلا کمک کرد تا کنترل زمین‌های اطراف دهانه رودخانه اورینوکو را در دست بگیرد، در حالی که به بریتانیا تمام زمین‌های غرب رودخانه اسکیبو داده شده بود. ونزوئلا به شدت از این معاهده ناراضی بود و پس از چندین دهه تنش در در سال 1962، معاهده داوری را باطل اعلام کرد.

از آن زمان، با تلاش‌های متعدد نهادهای بین‌المللی برای حل و فصل این مناقشه طولانی مدت، درگیری فروکش کرده است. در سال 1966، سازمان ملل متحد تلاش کرد تا با طرف‌های امضا کننده پروتکل‌های ژنو، راه حلی مسالمت آمیز بیابد که ونزوئلا، بریتانیا و گویان به مناقشه پایان دهند. این امر منجر به ایجاد «فرایند دفاتر خوب» توسط سازمان ملل برای میانجیگری در ادعای ارضی ونزوئلا شد.

 پس از نزدیک به سه دهه که گویان و ونزوئلا نتوانستند به توافق برسند، در سال ۲۰۱۸ این پرونده به دیوان کیفری بین‌المللی دادگستری ارجاع داده شد اما این دادگاه نیز تاکنون نتوانسته با مادورو پیشرفت چندانی داشته باشد. دیوان کیفری بین‌المللی دادگستری سرانجام در نوامبر ۲۰۲۲، جلسه مقدماتی خود را در مورد اعتراضات مطرح شده توسط ونزوئلا به پایان رساند.
 
*کشف ذخایر نفتی در استابروک، بلای جان گویان شد
ادعای ارضی ونزوئلا بر گویان با کشف نفت در بلوک فراساحلی استابروک گویان، شدت گرفت. بخش قابل توجهی از این بلوک در آب‌های سرزمینی منطقه مورد مناقشه ونزوئلا قرار دارد. اکتشاف بیش از 11 میلیارد بشکه منابع نفتی قابل استحصال در این منطقه، گویان را در مسیر تبدیل شدن به یک تولیدکننده و صادرکننده نفت منطقه‌ای پیشرو قرار داده است. تا پایان ژانویه 2023، گویان، 393000 بشکه نفت در روز پمپاژ می‌کرد که همه آن از بلوک استابروک تأمین می‌شد؛ این امر مستعمره سابق بریتانیا را به ششمین تولیدکننده بزرگ نفت در آمریکای لاتین و دریای کارائیب تبدیل کرده است و پیش بینی می‌شود تولید تا سال 2027 از یک میلیون بشکه در روز فراتر رود که گویان را به سومین تولیدکننده بزرگ نفت در منطقه تبدیل خواهد کرد.

اکتشافات نفتی بلوک استابروک، گویان را از یک پس‌آب اقتصادی به یک تولیدکننده بزرگ جهانی نفت تبدیل کرده و این کشور فقیر آمریکای جنوبی را وارد لایه‌ای تازه از اقتصاد کرده است. داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد تولید ناخالص داخلی 2022 به میزان خیره‌کننده 57.8 درصد افزایش یافته است و انتظار می‌رود در طول سال 2023 تا 25 درصد دیگر رشد کند و این نشان می‌دهد که درآمدهای نفتی گویان در حال افزایش است. اطلاعات بانک مرکزی گویان ثابت می‌کند که مستعمره سابق بریتانیا 1.4 میلیارد دلار از حق امتیاز و فروش نفت در سال 2022 به دست آورده است که بیش از دو برابر 608 میلیون دلار دریافتی در سال 2021 است. دولت گویان و تحلیلگران صنعت پیش‌بینی می کنند که درآمد نفتی در طول سال 2023 از 1.6 میلیارد دلار فراتر خواهد رفت و تا پایان این دهه به بیش از 7.5 میلیارد دلار خواهد رسید.

این اعداد و ارقام، به طور واضح نشان می‌دهند که چرا ونزوئلا که به تازگی از بحران اقتصادی خارج شده و تلاش می‌کند صنعت نفت فروپاشیده خود را بازسازی کند، به منطقه اسکیبو علاقه‌مند است.

 شدت تهدیدها توسط رهبر خودکامه ونزوئلا در حال افزایش است و این مناقشه باعث حواس پرتی مردم این کشور از بحران اقتصادی و انسانی شده است. پس از تجربه یک افزایش تولید پس از همه‌گیری کرونا، به نظر می‌رسد ونزوئل، قادر به افزایش خروجی بالاتر نیست. تولید این کشور عضو اوپک از اوج بیش از سه میلیون بشکه در روز در سال 1998، قبل از ریاست جمهوری هوگو چاوز، به 700 هزار بشکه در روز برای فوریه 2023 کاهش یافته است. این در حالی است که ونزوئلا درگیر اقتصاد و فاجعه انسانی طولانی‌مدتی است.

شرکت نفت ونزوئلا، قادر به افزایش قابل توجه حجم تولید یا دستیابی به اهداف بلندپروازانه تولید تعیین شده توسط مادورو و وزیر نفت آن، طارق الایسامی، بدون سرمایه گذاری عظیمی که حداقل 110 میلیارد دلار تخمین زده می شود، نیست. این تنها زمانی رخ می‌دهد که واشنگتن به طور قابل توجهی تحریم‌ها را کاهش دهد، که بسیار بعید به نظر می‌رسد.
 
*خطر حمله نظامی ونزوئلا به گویان 
با الحاق اسکیبو، ونزوئلا به ثروت معدنی قابل توجهی، از جمله منابع نفتی قابل توجه موجود در بلوک استابروک فراساحلی دسترسی پیدا خواهد کرد. در طول دهه گذشته، حوادث مکرری در مورد مزاحمت کشتی‌های نیروی دریایی ونزوئلا برای کشتی‌رانی در آب‌های سرزمینی گویان در منطقه مورد مناقشه، از جمله کشتی‌های حفاری که با شرکت اکسون قرارداد دارد، رخ داده است. در سال 2021 دو کشتی ماهیگیری از گویان برای هفته‌ها توسط نیروی دریایی ونزوئلا توقیف شدند.

مادورو از سال 2015 مرتباً قول داده است که اسکیبو را دوباره تسخیر می‌کند. ونزوئلا به طور مکرر نیروهای زمینی را در مرز با گویان مستقر و تمرینات نظامی را در منطقه انجام می‌دهد. در اوایل سال 2018، ارتش برزیل فاش کرد که نقشه‌هایی را برای تهاجم ونزوئلا به گویان کشف کرده است که نشان می‌دهد قرار است ونزوئلا از زور، برای ضمیمه کردن اسکیبو به کشور خودش استفاده کند.

 میشل تمر، رئیس‌جمهور وقت برزیل، متعهد شد در صورت حمله ونزوئلا، از گویان دفاع کند، اما باید دید در صورت چنین اتفاقی، برزیل می‌تواند نیروهای کافی را به موقع برای دفاع از گویان مستقر کند یا خیر.

اگر ونزوئلا یک حمله نظامی را برای ضمیمه کردن اسکیبو به کشور خودش آغاز کند، گویان برنامه مشخصی برای دفاع در برابر این اقدام ندارد؛ دستگاه نظامی ونزوئلا نیروهای بسیار بسیار بیشتری از گویان دارد و همچنین این کشور، دارای جنگنده‌های مدرن و کشتی‌های دریایی است که گویان تاب مقاومت در برابر آ‌ن‌ها را نخواهد داشت. از سوی دیگر، روابط نزدیک مادورو با کرملین به این معنی است که ونزوئلا کمک‌های نظامی گسترده‌ای از روسیه دریافت کرده است که از جمله این کمک‌ها می‌توان به سیستم‌های تسلیحاتی مدرن، مانند سلاح‌های سبک، تانک‌ها و هواپیماهای بمب افکن جنگنده و آموزش مستشاران روسی اشاره کرد. روسیه در سال 2022 وعده داده بود که از کمک نظامی به ونزوئلا علیه کلمبیا استفاده نخواهد شد اما چنین تضمینی در مورد گویان ارائه نشده است.

خطر تبدیل شدن این مناقشه مرزی، به یک درگیری بزرگ و جنگی تمام عیار، بسیار جدی است. تشدید تنش‌ها بین ونزوئلا و واشنگتن بر سر تحریم‌ها و کیفرخواست‌های وزارت دادگستری ایالات متحده علیه مادورو و همچنین اعضای دولت او، خطر بروز درگیری را افزایش می‌دهد. مادورو همچنین از این مناقشه به عنوان وسیله‌ای برای منحرف کردن ونزوئلا از رنجی که به خاطر سیاست‌هایش متحمل شده‌اند استفاده می‌کند و این اختلاف یکی از تنها مواردی است که او و مخالفان ونزوئلا بر سر آن توافق دارند.

تهاجم پوتین به اوکراین، علی‌رغم اعتراض‌های بین‌المللی، حاکمان مستبدی مانند مادورو را جسور کرده است تا اعمال زور را ابزاری مناسب برای دستیابی به اهداف خود ببینند.